تهیه‌کنندگانی که زیر نبض مخاطب فیلم تهیه می‌کنند | در مسیر بازار

تهیه‌کننده حرفه‌ای کسی است که نبض تماشاگر را زیر دست داشته باشد و بتواند اثری بسازد که قادر باشد با درآمد حاصل از آن به سمت تولید فیلم‌بعدی برود، اتفاقی که حالا در سینمای ایران کمتر شاهد آن هستیم ؛ چراکه چرخه تولید عملا معیوب شده و فقط تعداد انگشت‌شماری تهیه‌کننده هستند که باسود حاصل از تولید قبلی به سمت تهیه فیلم جدیدشان می‌روند. یکی از این تهیه‌کنندگان حسین فرحبخش است که از دهه شصت تاکنون چه به شکل مستقل چه با همکاری با افراد دیگر فیلم‌هایی تولید کرده‌ که فروششان به اندازه‌ای بوده که توانسته شرایط را برای تولید فیلم بعدی مهیا کند.

به گزارش فیلم‌نیوز، این روزها فیلم «مفت‌بر» به کارگردانی عادل تبریزی بر پرده سینماهاست. فیلمی کمدی که با همکاری مشترک حسین فرح‌بخش و عبدالله علیخانی تولید شده است. تهیه‌کنندگانی که از اواخر دهه 60 همکاری مشترک خود را آغاز کردند و در طول مدت فعالیت خود تلاش کردند آثاری باب میل بازار و ذائقه مخاطبی که برای سرگرم شدن به سینما می‌رود تولید کنند. این همکاری مشترک تا سال 97 ادامه داشت و بعد از آن فرح‌بخش به شکل مستقل چند فیلم را تهیه و تولید کرد تا در نهایت سال گذشته با تولید فیلم «مفت‌بر» همکاری مشترک آن‌ها از سر گرفته شد. در این گزارش مروری داریم بر آثاری که فرح‌بخش از ابتدای ورودش به سینما تا کنون تهیه‌کرده است.

دهه 60 | از سینمای حماسی تا سینما خانوادگی

حسین فرحبخش از سال 1363 فعالیت خود را به عنوان تهیه‌کننده با تولید دو فیلم «شب شکن» و «ریشه در خون» آغاز کرد. در آن سال‌ها تولیدات سینمای ایران حول فیلم‌های خانوادگی و حماسی می‌چرخید فیلم‌های حماسی برپایه دو محور تولید می‌شدند یکی فیلم‌هایی که مرتبط با جنگ و دفاع مقدس بود و دیگری حول انقلاب و مبارزات مردم در آن دوران. فرحبخش در بدو شروع به کارش فیلم‌هایش را در این دو حوزه تولید کرد . «شب شکن» فیلمی خانوادگی با موضوع اعتیاد بود و «ریشه در خون» درباره مبارزات مردم در دوران انقلاب. هر دو فیلم در سال 1364 روی پرده رفتند. در این سال فیلم‌هایی چون «عقاب‌ها»، «تاراج»، «گل‌های داودی»، «شهر موش‌ها» و «پایگاه جهنمی» به اکران درآمدند و رتبه اول تا پنجم جدول فروش را به خود اختصاص دادند. با حضور چنین آثاری «شب شکن» توانست با یک میلیون و 285 هزار مخاطب با بلیت 10 تومانی 10 میلیون و 370 هزارتومان فروش کند و در رتبه ششم جدول فروش سالانه قرار بگیرد. در همان سال «ریشه در خون» 2 میلیون و 500 هزار تومان فروش کرد و در رتبه سی وششم قرار گرفت. پس از این شروع نسبتا خوب فرحبخش تا سال 69 با همکاری «امیر توسل» سالی یک فیلم تولید کرد که البته در سال 1368 تولید آن‌ها به دو فیلم در سال رسید. آن‌ها در این سال فیلم‌های «بچه‌های طلاق» اولین ساخته تهیمنه میلانی و «دستمزد» به کارگردانی مجید جوانمرد را تهیه‌کردند. فیلم اول با فروش 2 میلیون و 379 هزار تومان در رتبه دهم و فیلم دوم با فروش یک میلیون و 765 میلیون تومان در رتبه چهاردهم جدول فروش سالانه قرار گرفتند. از سال 1369 حسین فرحبخش همکاری خود را با عبدالله علیخانی آغاز کرد. ماحصل این همکاری تهیه فیلم «تیغ آفتاب» به کارگردانی مجید جوانمرد بود. این فیلم که در رده فیلم‌های روستایی و ضد فئودالی طبقه بندی می‌شد در اکران سال 1370 نزدیک به 34 میلیون تومان فروش کرد و بالاتر از فیلم‌هایی چون «پلاک» و «گربه آوازه‌خوان» در رتبه هفتم جدول فروش سالانه قرار گرفت.

نیمه اول دهه 70 | زنده‌باد سینمای اکشن

جنگ تازه پایان یافته و جامعه وارد دوران تازه‌ای شده است، سینما متاثر از این فضاست و بازار تولید فیلم‌های جنگی و دفاع مقدس همچنان داغ است ، اما نبض بازار در دست فیلم‌های ملودرام و اکشن است بنحوییکه در سال 1371 رتبه اول تا دهم جدول در اختیار فیلم‌هایی قرار می‌گیرد که در این دو ژانر تولید شده‌اند. دو فیلم از این ده فیلم متعلق به حسین‌ فرحبخش و عبدالله علیخانی است. آن‌ها در سال 1370 فیلم‌های ملودرام «آواز تهران» به کارگردانی کامران قدکچیان و «شانس زندگی» به کارگردانی زنده یاد شهریار پارسی‌پور را تولید می‌کنند. اولی موفق به جذب 2 میلیون مخاطب می‌شود و به فروش 55 میلیون تومان می‌رسد و رتبه چهارم جدول فروش سالانه را از آن خودش می‌کند. فیلم دوم هم با فروش نزدیک به 26 میلیون تومان در رتبه نهم جدول قرار می‌گیرد. موفقیت تجاری این آثار موجب می‌شود تا آن‌ها سال بعد هم دو فیلم بسازند اما اینبار یک فیلم ملودرام به نام «دو روی سکه» و یک فیلم حادثه‌ای با نام «قافله» که با ساخت این فیلم سلسله همکاری‌های این دو تهیه‌کننده با جمشید هاشم‌پور کلید می‌خورد. هر دوی این فیلم‌ها در اکران سال 1372 فروش خوبی می‌کنند. «قافله» رتبه دوم جدول و «دوری سکه» رتبه پنجم جدول فروش سالانه را از آن خودشان می‌کنند. فروش 100 میلیونی قافله و رکود شکنی «افعی» با گیشه‌ای نزدیک به 200 میلیون تومان جمشید هاشم‌پور را که به تازگی مجوز حضور در فیلم‌های حادثه‌ای را به دست آورده بود در کانون توجه قرار می‌دهد. از اینجا به بعد تولیدات تجاری سینمای ایران به سمت آثار حادثه‌ای و اکشن با حضور این بازیگر سوق داده می‌شود. حسین فرحبخش و عبدالله علیخانی که به نوعی خودشان آغاز کننده این مسیر بودند از سال 73 تا 76 سلسله فیلم‌هایی چون «نیش» ، «گروگان»، «عقرب» و «زخمی» را با حضور هاشم‌پور تولید می‌کنند که همگی به فروش بسیار خوبی می‌رسند. کمدی‌های «تحفه هند» و «پاکباخته» همراه با ملودرام «بهشت پنهان» دیگر تولیدات این دو تهیه‌کننده در نیمه اول دهه هفتاد هستند.

نیمه دوم دهه هفتاد | سینمای اجتماعی و سیاسی

با روی کار آمدن دولت اصلاحات در سال 1376و باز شدن فضای جامعه، اوضاع سینما دگرگون می‌شود. فیلم‌های اکشن و حادثه‌ای بازار خود را از دست می‌دهند و نبض گیشه در اختیار فیلم‌های اجتماعی و سیاسی و البته فیلم‌های موسوم به دختر و پسری قرار می‌گیرد. فرحبخش و علیخانی هم متناسب با این تغییر فضا ، حال و هوای فیلم‌هایشان را به همان سمت سوق می‌دهند. «دوستان» به کارگردانی علی شاه حاتمی در راستای فیلم‌های دختر و پسری تولید می‌شود، اما نمی‌تواند به مانند تولیدات قبلی این دو تهیه‌کننده در گیشه عرض اندام کند. این فیلم در اکران سال 1379 نزدیک به 200 میلیون تومان فروش می‌کند و در رتبه چهاردهم جدول قرار می‌گیرد. عدم توفیق این فیلم در گیشه موجب می‌شود تا علیخانی و فرحبخش مسیر خود را از فیلم‌های دختر و پسری به سمت فیلم‌های اجتماعی و سیاسی تغییر دهند. ماحصل این تغییر مسیر منجر به تولید فیلم‌های چون «تکیه بر باد»،«آواز قو» و «شب‌های تهران» می‌شود. فیلم اول در اکران سال 1379 نزدیک به 480 میلیون تومان فروش می‌کند و پنجم می‌شود.  دو فیلم دیگر هم در اکران سال 1380 به ترتیب با فروش 560 میلیون تومان و 445 میلیون تومان رتبه‌های دوم و چهارم جدول فروش سالانه را از آن خودشان می‌کنند.

دهه هشتاد |  سلام بر سینمای کمدی

حسین فرحبخش و عبدالله علیخانی دهه هشتاد را با تولید فیلم‌های اجتماعی‌شان ادامه می‌دهند. «عطش» را خود فرحبخش کارگردانی می‌کند و «رز زرد» را هم با داریوش فرهنگ کار می‌کنند تا سومین همکاری خود را بعد از «تکیه بر باد» و «شب‌های تهران» با این کارگردان رقم بزنند. اما از سال 1382 این دو تهیه‌کننده بازهم یک تغییر مسیری اساسی به تولیداتشان می‌دهند. بازار فیلم‌های کمدی در حال داغ شدن است ، آن‌ها که در کارنامه خود تولید کمدی‌های پرفروشی چون «ماموریت»، «تحفه هند» و «پاکباخته» را داشتند سمت و سوی تولیداتشان به سمت ژانر کمدی سوق می‌دهند. اولین گامشان را هم مستحکم برمی‌دارند که ماحصل آن ساخت فیلم «کما» به کارگردانی آرش معیریان است. با این فیلم جایگاه محمدرضا گلزار به عنوان سوپر استار در سینمای ایران تثبت می‌شود و زوج موفق گلزار و امین حیایی هم شکل می‌گیرد.  کما در اکران سال 1382 با اقتدار با فروش 1 میلیارد و 960 میلیون تومان و جذب 1 میلیون و 990 هزار مخاطب رتیه اول جدول فروش سالانه را از آن خود می‌کند. بعد از موفقیت چشمگیر «کما» ، فرحبخش و علیخانی کمدی‌های بعدی خود از جمله «عروس فراری»، «شارلاتان»، «مهمان»، «سوغات فرنگ»، «دختر شاه پریون»، «اقای هفت رنگ»، «کلاغ پر»، «زن‌ها فرشته‌اند» و … را تولید می‌کنند. فیلم‌هایی که همگی توانستند به فروش خوبی دست پیدا کنند. البته که هر چقدر به پایان دهه نزدیک‌تر می‌شدیم کیفیت این فیلم‌ها افت و فروششان کاهش پیدا می‌کرد بنحویکه فیلم‌های «دردسر بزرگ» و «دختر شاه پریون» که در اواخر دهه هشتاد تولید شدند عملا شکست تجاری خوردند. اولی در اکران سال 1389 در رتبه هجدهم جدول فروش قرار گرفت و فقط 398 میلیون تومان فروخت و دومی هم در اکران سال 1390 با فروش 286 میلیون تومان به حضور در جایگاه بیستم جدول فروش سالانه بسنده کرد.

نیمه اول دهه 90 | سردرگمی

شکست تجاری فیلم‌های کمدی حسین فرحبخش و عبدالله علیخانی از یکسو و تغییر حال و هوای جامعه به واسطه اتفاقات سیاسی اجتماعی بعد از انتخابات سال 1388 بار دیگر معادلات تولید را دستخوش تغییراتی کرد. از همین روست که فرحبخش در ابتدای همین دهه تصمیم می‌گیرد بعد از گذشت 9 سال باردیگر پشت دوربین برود و خودش کارگردانی فیلمی را بر عهده بگیرد. او یک درام سیاسی به نام «زندگی خصوصی» را جلوی دوربین می‌برد. فیلمی که موفق به حضور در بخش مسابقه جشنواره می‌شود و باردیگر نگاه ها را به سمت تولیدات دفتر«پویا فیلم» جلب می‌کند. این فیلم نوروز سال 91 روی پرده می‌رود اما به دلیل فشارهای گروه‌های سیاسی اکرانش نیمه تمام باقی می‌ماند و توقیف می‌شود. این اتفاق شوک بدی به علیخانی و فرحبخش وارد می‌کند بنحوییکه موجب می‌شود تا آن‌ها به مانند دهه‌های گذشته نتوانند استراتژی مناسبی برای خوشان طراحی کنند از همین روست که تولیداتشان در حوزه سینمای اجتماعی و کمدی به ثمر نمی‌نشیند و فیلم‌های چون «پس‌کوچه‌های شمرون»، «رژیم طلایی»، «شانس عشق ، تصادف»، «آس و پاس» و… از دل این سردرگمی بیرون می‌آید.عدم توفیق این فیلم‌ها موجب می‌شود که در این برهه زمانی خود فرحبخش دست به کار شود و دو فیلم «مستانه» و «آب نبات چوبی» را کارگردانی کند تا کمی به این اوضاع سر وسامان دهد.

نیمه دوم دهه 90 | کمدی‌های بازاری

با آغاز نیمه دوم دهه 90  و با توجه به بالا رفتن تدریجی هزینه‌های تولید ، حسین فرحبخش و عبدالله علیخانی تصمیم می‌گیرند تا تولیداتشان را به سمت کمدی‌های بازاری و ارزان قیمت سوق دهند. آثاری که با هزینه پایین و با حضور کمدین‌های تلویزیونی تولید می‌شدند. ماحصل این تغییر نگرش تولید فیلم‌های «خالتور» و «آس و پاس» و «دشمن زن» است. آثاری که فروش چندان مناسبی نداشتند اما به اصطلاح خرج و مخارج خودشان را در می‌آوردند. از سال 97 هم حسین فرحبخش به شکل مستقل به فعالیتش ادامه می‌دهد و کمدی‌هایی چون «ایکس لارج»، «زن‌ها فرشته‌اند 2» و «تکخال» را با همان فرمول تولید می‌کند . فیلم‌هایی که اکرانشان با همه‌گیری ویرس کرونا همزمان می‌شود و عملا نمی‌تواند اتفاقی را رقم بزنند. فرحبخش در این میان فیلم درام «قدغن» را هم تولید می‌کند که این فیلم هم توفیقی در گیشه به دست نمی‌آورد.

دهه جدید | احیای دوباره

باپایان پاندومی کرونا و آغاز دوباره سینما و جان گرفتن اکران  حسین فرحبخش تصمیم می‌گیرد تا باردیگر سطح تولیداتشان را ارتقا دهد. در دهه جدید نوع تازه‌ای از فیلم‌های کمدی نبض بازار را در دست می‌گیرند و فرحبخش هم خودش را در این مسیر قرار می‌دهد. او از تولید فیلم‌های کمدی ارزان قیمت با حضور بازیگران تلویزیونی فاصله می‌گیرد و فیلم «شهر هرت» را با حضور پژمان جمشیدی، شبنم مقدمی و بابک کریمی و با کارگردانی کریم امینی تولید می‌کند. این فیلم که به نسبت تولیدات سال‌های گذشته این تهیه‌کننده چند گام روبه جلو محسوب می‌شد در اکران سال 1402 توانست به فروش بسیار خوبی دست پیدا کند. «شهر هرت» با جذب 1 میلیون 800 هزار مخاطب 77 میلیار فروش کرد و در جایگاه چهارم جدول فروش سالانه قرار گرفت تا به این شکل باعث احیای دوباره فرحبخش شود. موفقیت تجاری این فیلم سبب شد تا او کمدی بعدی خود را با همان فرمول بسازد. اینبار هم فرحبخش که حالا باردیگر عبدالله علیخانی را در کنار خود می‌دید به سراغ ستاره‌های سینما رفت و با جذب حامد بهداد و سحر دولتشاهی فیلم «مفت‌بر» را تولید کرد. این فیلم از ابتدای اکران خود از نیمه شهریور ماه تاکنون نزدیک به 19 میلیارد تومان فروش کرده و در طول این یک ماه همیشه جز چهار فیلم پرفروش هفته بوده.