فیلمهای با مفهوم مرکزی «فرار» جذابیت زیادی دارند. بخصوص اینکه ماجرا به فرار از زندان دشمن ارتباط پیدا کند که در این صورت با مسئله جنگ گره میخوارد و اهمیت آن بالاتر میرود. فیلمهای مختلفی با موضوع اسارت آزادگان در زندانهای بعثی ساخته شده اما فقط در بعضی از آنها بحث فرار از این زندانها مطرح بوده است. به بهانه اکران فیلم «شماره ده» به کارگردانی حمید زرگرنژاد، مروری داریم بر مهمترین آنها.
به گزارش فیلمنیوز، سریالهای «بازگشت پرستوها» و «قفسی برای پرواز» هم با تمرکز روی همین سوژه ساخته شدهاند اما در زمان خودشان آثار قابلقبولی نبودهاند.
یکی از قدیمیترین فیلمهایی که با این سوژه ساخته شده، «گذرگاه» به کارگردانی شهریار بحرانی است. این فیلم محصول سال 1365 است و مسئله فرار از این جهت در آن اهمیت دارد که چند ایرانی به خاطر پوشیدن لباسهای سربازهای عراقی با آنها اشتباه گرفته میشوند و قرار است به جای آنها تنبیه شوند. ماجرا درباره ماموریت انهدام یک پل تدارکاتی در مسیر یک گذرگاه است. گروهی متشکل از سه نفر برای انهدام این پل راه میافتند و پس از انجام عملیات، دو نفر از آنها به نامهای ناصر و احمد به این دلیل که از لباس مبدل عراقیها استفاده کرده بودند به عنوان نظامیان خاطی به جوعه اعدام سپرده میشوند. آنها پس از شکنجه توسط عراقیها فرار میکنند اما احمد به دلیل بیماری نمیتواند دور شود و جانباز مجهولالهویه شناخته میشود. این فیلم با بازی خسرو ضیایی، عطاء اله سلیمانیان، محرم زینالزاده، اردلان شجاعکاوه و مهرداد خوشبخت در جشنواره فیلم فجر پنجم حضور داشت و موفقیتی نصیبش نشد.
در دهه هفتاد هم چند نمونه فیلم با این موضوع ساخته شده. یکی از آنها «پرواز از اردوگاه» به کارگردانی حسن کاربخش است؛ فیلمی که سال 1372 اکران شد و به خاطر مبارزات رزمی داخل اردوگاه عراقیها که آن زمان بسیار مورد توجه قرار گرفت. به خاطر محبوبیت همین سکانسهای رزمی، مخاطبان زیادی برای تماشای آن به سینماها رفتند. ماجرای فیلم از این قرار بود که سرگرد خلبان عباس حلمی پس از دسترسی به اطلاعات مهمی در عملیات شناسایی به اسارت نیروهای عراقی در میآید. او با همکاری سایر اسرای ایرانی، نقشه میکشد فرار کند تا اطلاعات خود را به نیروهای ایرانی برساند اما عراقیها به نقشه او پی میبرند و برای دستیابی به اطلاعات سعی میکنند یک فرار هدایت شده را نزد او بفرستند. عباس به همراه یک سپاهی و یک بسیجی طی عملیاتی از اردوگاه فرار میکند اما خیلی زود در دام نیروهای عراقی میافتند.
«رنجر» به کارگردانی احمد مرادپور یکی دیگر از فیلمهایی است که با مضمون فرار از زندان عراقیها در دهه هفتاد ساخته شد. این آخرین فیلم اکشن جمشید هاشمپور به حساب میآید و به خاطر داشتن صحنههای اکشن اهمیت زیادی دارد. ماجرا درباره رزمندهای ایرانی به اسم مرتضی است که به اسارت عراقیها در میآید. سامی جابر، فرمانده نیروهای عراقی دستور می دهد او را به اردوگاهی متروک و دور از چشم صلیب سرخ منتقل کنند. ارشد اردوگاه به مرتضی میگوید فقط در صورتی که فهرست کامل اسرای ایرانی را همراه خود به ایران ببرد می تواند نقشه فرارش را عملی کند. مرتضی میپذیرد ولی پیش از فرار تصمیم میگیرد روزی چند ساعت به تمرین حرکات دشوار رزمی بپردازد. او پس از مجروح کردن نگهبان زندان، در زیر کامیونی که قصد خروج از اردوگاه را دارد پنهان میشود و از اردوگاه فرار میکند. پس از تعقیب و گریز بسیار، هلیکوپتر ایرانی مرتضی را نجات میدهد.
جدیدترین فیلمی که با این موضوع ساخته شده، «شماره ده» به کارگردانی حمید زرگرنژاد است. این فیلم در جشنواره چهلو یکم فیلم فجر برای اولین بار به نمایش درآمد. فیلم «شماره ده» در ساختاری جدید و لوکیشنی با نورپردازی و طراحی صحنه جذاب، به همراه بازیگران قابل قبول توانسته به عنوان یکی از جدیدترین فیلمهای با موضوع فرار از زندان عراقیها مورد توجه قرار بگیرد. داستان فیلم بر اساس یک داستان واقعی نوشته شده است. داستان فیلم از این قرار است که فردی به نام استوار اکبری که با نام شماره ده شناخته میشود، به عنوان یک اسیر جنگی بارها برای فرار تلاش میکند و نهایتا موفق میشود اسامی اسرای ثبتنشده در یک اردوگاه مخفی عراقی را به صلیبسرخ اطلاع دهد و از قتلعام آنها توسط فرمانده عراقی جلوگیری کند. برخی معتقدند زرگرنژاد ماجرای اصلی را دقیق در فیلمش بازگو نکرده اما به لحاظ سینمایی کاملا موفق شده مخاطبان را با خودش همراه کند.
«شماره ده» با نامزدی در یازده رشته، توانست در چهار رشته بهترین بازیگر مرد، بهترین موسیقی متن، بهترین چهرهپردازی و بهترین طراحی صحنه، سیمرغ را به نام خودش بزند. این فیلم از 29 شهریور در سینماهای ایران اکران شده است.