در بخش اول مرور مهمترین فیلمهای کارنامه مهرجویی، فیلمهای «گاو»، «آقای هالو»، «پستچی»، «دایره مینا» و «اجارهنشینها» را بررسی کردیم. در این بخش مروری داریم بر پنج فیلم مهم دیگر کارنامه این کارگردان: «هامون»، «بانو»، «لیلا»، «مهمان مامان» و «پری».
هامون/ 1368
«هامون» یکی از تلخترین فیلمهای داریوش مهرجویی است که در آن نشانهای از شوخوشنگی ذاتی این کارگردان دیده نمیشود. او به سبک اندیشههای فلسفیاش با شخصیت اصلی برخورد میکند و طبیعی است که خبری از سرخوشی آثار پیش در آن نباشد. شیوه کارگردانی مهرجویی در هامون بارها تحسین شده؛ از میزانسن تا قاببندی. «هامون» را حدیثنفس برخی آدمها میدانند که بین آرمانخواهی و جهانخواهی گیر کردهاند. چنین چالشهایی بهویژه بعد از حادثهای چون انقلاب طبیعی است؛ آن هم نه فقط در ایران. در جامعه دگرگون شده دهه 60 ،داریوش مهرجویی «هامون» را میسازد که انسانی سرگشته است و روحش سرشار از تألم و تناقض. خسرو شکیبایی با فیلم «هامون» ستاره شد و ستاره ماند. نکته دیگر اینکه هامون همچنان یکی از آثار محبوب منتقدان سینمای ایران لقب دارد.
بانو/ 1370
«بانو» ادامه اجارهنشینها و هامون است. گسترش شهرنشینی و املاک بیوارث، ذهن را به سمت اجارهنشینها میبرد. جهان آشفته بانو و تألمات روحیاش، مخاطب را یاد هامون میاندازد. داریوش مهرجویی در فیلم «بانو»، هم بدبینیاش را نسبت به آدمها نمایش میدهد و هم وجه مثبت آنها را به تصویر میکشد. بانو سمبل مهربانی است که همسر بیوفا را تحمل میکند و به همسایهها پناه میدهد. در فیلم، شاهد یک دورهمی باشکوه هستیم. در نهایت اما این مفهوم در ذهن میماند که نباید با هرکسی مهربان بود. به دلیل برخی تفسیرها از درونمایه آن، سه سال توقیف بود. فیلم هنوز سرپاست و حرفهایش قابل تعمیم به جامعه امروز و بخصوص اتفاقی است که برای خود مهرجویی افتاده.
پری/ 1373
داریوش مهرجویی در «پری» هم سراغ اقتباس رفته بود. اینبار منبع اقتباس، داستان «فرنی و زویی» دی.جی. سلینجر بود. نویسندهای که وقتی متوجه شد از کشوری دیگر از روی داستانش بدون اجازه اقتباس کردهاند تصمیم گرفت شکایت کند. وکلای سلینجر میگفتند که فیلم را باید سوزاند، چون بدون اجازه ساخته شده. داستان «پری» درباره دختری دانشجوی ادبیات است که با خواندن کتاب سبز کوچکی درباره سرگذشت سروسلوک عارفی گمنام، سردرگم میشود و قدم در راه جدیدی میگذارد. «پری» فیلم جذابی برای مخاطبان عام نبود اما به خاطر حرفهای تازهای که در آن دوره و زمانه میزد با اقبال خوبی مواجه شد.
لیلا/ 1375
مهرجویی فیلم «لیلا» را با اقتباس از فیلمنامه مهناز انصاریان ساخته است. او از یک داستان آشنا و تکراری، قصهای جذاب روایت میکند. فضای فیلم را طوری طراحی میکند که مخاطب خیلی زود درگیر قصه میشود. این فضا شامل داستان عاشقانه شخصیتهای اصلی، حضور متعدد آدمها، کاراکترهای همراهیبرانگیز و مناسکی مثل نذری و عروسی است. مهرجویی میداند مخاطب ایرانی در چنین فضایی سرحال میشود، پس قصهاش را در این بستر روایت میکند و مخاطب جذب میشود و تا انتها با فیلم همراه میماند. لیلا حاتمی بعد از چند نقش کوتاه، در این فیلم چهره شد و ستاره مانده است.
مهمان مامان/ 1382
یک اقتباس دیگر از داریوش مهرجویی؛ اینبار از داستان «مهمان مامان» نوشتهی هوشنگ مرادی کرمانی. داستان «مهمان مامان» هوشنگ مرادی کرمانی، آنقدر گیرایی دارد که وقتی آن را میخوانی، تا سالها، شخصیتها و اتفاقها جلوی چشمت مجسم است. ماجرا از این قرار است که برای خانوادهای فقیر مهمانی سـرزده میرسد. چون وضع مالی خانواده خوب نیست، همسایگان دست به دست هم میدهند تا آبروی صاحبخانه حفظ شود. مهمان مامان همهپسندترین فیلم مهرجویی است که بهرغم بازپخش متعدد از تلویزیون هنوز جذابیت خود را حفظ کرده.