از ابتدای دهه شصت فیلم‌های زیادی بوده‌اند که بلافاصله بعد از نمایش در جشنواره فیلم فجر توقیف شدند و هیچ‌وقت هم امکان اکران پیدا نکردند. این فیلم‌ها از روز اول پشت درهای بسته ماندند، بعضی‌هایشان بعدها به صورت زیرزمینی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفتند و بعضی دیگر یکی‌دوبار فقط برای اهالی رسانه و منتقدان اکران شدند. مروری داریم بر ده فیلم مهم که هیچ‌وقت رنگ پرده را ندیدند.
به گزارش فیلم‌نیوز، فیلمی مثل «شیشلیک»هم شاید سال‌ها بعد بتواند در این فهرست قرار بگیرد اما هنوز معلوم نیست آیا توقیفش ادامه دارد یا خیر. درباره فیلم «صد سال به این سال‌ها» هم امیدی برای اکران وجود دارد و باید دید به کجا می‌رسد.
مرگ یزدگرد| بهرام بیضایی| 1360
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: فیلم در اولین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقیف: علت اصلی توقیف فیلم به مسئله حجاب برمی‌گشت. از آنجایی که پیش از قانون حجاب اجباری ساخته شده بود سوسن تسلیمی و یاسمن آرامی بدون حجاب در آن ظاهر شده‌اند و دیگر امکان اکران آن وجود نداشت. البته در منابعی هم به این مسئله اشاره شده که در اصلاحیه‌ای که برای نمایش به فیلم خورده، به چند دیالوگ اشاره شده که باید حذف و عوض شوند تا فیلم مناسب نمایش شود که بیضایی این تغییرات را ضربه‌زننده به فیلم دانسته و دوبله‌ی مجدد فیلم را از لحاظ تکنیکی نپذیرفته است.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : بیضایی از حضور بازیگران تئاتری از جمله سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، امین تارخ و پرویزپورحسینی در این بهره برد.
♦ سرنوشت فیلم: تهیه‌کننده فیلم شبکه یک تلویزیون بود و فیلم را اصلاً به اداره‌ی نمایش جهت اخذ پروانه‌ی نمایش ارائه نکرد، چون احتمال توقیف آن می‌رفته است. با این‌حال فیلم در دسترس همه قرار گرفت.
خط قرمز| مسعود کیمیایی| 1360
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: «خط قرمز» هم در اولین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقیف: در سال ۱۳۶۰ همزمان با پایان فیلمبرداری این فیلم، قانون حجاب در سینما تصویب شد؛ بنابراین، این فیلم به دلیل حجاب نداشتن بازیگرانش اکران در سینماها را پیدا نکرد. البته درباره «خط قرمز» هم غیر از بحث حجاب موارد ممیزی دیگری هم وجود داشته است.
♦چه کسانی در آن بازی دارند : نقش اول فیلم سعید راد است و در کنار او فریما فرجامی، خسرو شکیبایی و جمشید هاشم‌پور نیز در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.
♦ سرنوشت فیلم: یکبار سال 1397 نسخه‌ی ممیزی‌شده فیلم برای اهالی رسانه به نمایش درآمد و حتی مسعود کیمیایی هم آن را به نوعی الکن خواند اما اکران عمومی نشد.
در مسلخ عشق| کمال تبریزی| 1369
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: «در مسلخ عشق» در جشنواره نهم فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقیف: «در مسلخ عشق» فیلمی ساختارشکنانه درباره جنگ بود. تا پیش از آن فیلم‌های دفاع مقدس روی پیروزی‌های ایران تاکید داشتند و موضوع این فیلم عقب‌نشینی بود. آنطور که اعلام شده «در مسلخ عشق» به عقب‌نشینی تانک‌های ارتش جمهوری‌اسلامی، اشاره‌‌ای شده و به همین دلیل با اعتراض سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، هیچ‌گاه فرصت اکران پیدا نکرده. به گفته خود تبریزی، ظاهرا بهانه عقیدتی سیاسی ارتش، این بود که نمایش این فیلم، روحیه نیروهای ارتش را تضعیف می‌کند.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : نقش اول این فیلم محمود بی غم است که پیش از این در فیلم عروسی خوبان عهده‌دار نقش اصلی بود. حسین یاری هم در مسلخ عشق بازی دارند و مابقی بازیگران هم چهره‌های ناشناخته‌ای هستند.
♦ سرنوشت فیلم: چند سال پیش قرار بوده شبکه دو در سلسله برنامه‌های نقدوبررسی فیلم‌های کمال تبریزی، آن را نمایش دهد اما شبی که قرار بود روی آنتن برود به دلایلی نامعلوم خبری از آن نشد.
نوبت عاشقی| محسن مخملباف| 1369
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: این فیلم هم اولین‌بار در جشنواره نهم فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقیف: در جشنواره نهم فیلم فجر، «نوبت عاشقی» با استقبال زیادی روبه‌رو شد اما بلافاصله انتقادهایی نسبت به ستودن عشق زمینی به جای عشق آسمانی از آن شد و برخی روحانیون مضمون آن را نکوهش کردند. خلاصه اینکه ماجرای فیلم به مجلس کشیده شد و بحث‌های زیادی پیرامون آن به وجود آمد.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : مخلمباف در این فیلم از تعدادی بازیگران ترک به نام‌های شیوا گرده، عبدالرحمان پالای، مندرس سامانجلار و …. استفاده کرد.
♦ سرنوشت فیلم: نهایتا رای بر این شد که فیلم برای همیشه در توقیف بماند.
شب‌های زاینده‌رود| محسن مخملباف| 1369
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: این فیلم هم به همراه «نوبت عاشقی» در جشنواره نهم فجر رونمایی شد
♦ دلیل توقیف: فیلم شب‌های زاینده رود داستان زندگی یک استاد دانشگاه در رشته مردم‌شناسی و دخترش که در پزشکی قانونی کار می‌کرد را در سه دوره قبل از انقلاب، زمان انقلاب و بعد از انقلاب روایت می‌کرد. بعد از جشنواره به 37 دقیقه از فیلم اصلاحیه خورد اما حتی بعد از این حذف‌ها، همچنان با نمایش فیلم مخالفت شد. دلایل مختلف خودکشی افراد در فیلم، روابط باز میان زنان و مردان و حضور زنی که دو فرزندش را یکی در جنگ و دیگری در مبارزه مسلحانه علیه جمهوری اسلامی از دست داده دلایل اصلی توقیف فیلم بودند.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : در این فیلم اعجوبه دوبله سینمای ایران منوچهر اسماعیلی نقش اصلی را برعهده دارد. دیگر بازیگران «شب‌های زاینده رود» افراد ناشناخته هستند.
♦ سرنوشت فیلم: هیچ‌وقت روی پرده نرفت اما نسخه‌های ویدئویی آن در دسترس مخاطبان قرار گرفت و در سال 2016 در هفتادوسومین جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد.
آفساید | جعفر پناهی | 1384
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: اولین بار در جشنواره بیست‌وچهارم فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقیف: داستان فیلم درباره دخترانی است که حاضرند هر کاری انجام دهند تا بازی ایران-بحرین را برای ورود ایران به جام جهانی ببینند تا جای کسانی را که در بازی ایران-ژاپن جان خود را از دست داده‌اند خالی نباشد. آن‌ها هر کدام با لباسی مبدل مردانه سعی می‌کنند وارد ورزشگاه بشوند اما شناسایی شده و بعد توسط پلیس بازداشت می‌شوند. سوژه فیلم گویای این بود که به این سادگی‌ها نمی‌تواند رنگ پرده را ببیند و همین هم شد.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : شایسته ایرانی و محسن تنابنده بازیگران «افساید» هستند که در البته در آن زمان چهره‌های ناشناخته‌ای به حساب می‌آمدند.
♦ سرنوشت فیلم: فیلم هیچ‌وقت اجازه نمایش پیدا نکرد و جعفر پناهی هم مدتی برای ساخت این فیلم ممنوع الکار شد.
خیابان‌های آرام| کمال تبریزی| 1389
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: «خیابان‌های آرام» اولین‌بار در جشنواره بیست‌ونهم فجر رونمایی شد.
♦ دلیل توقیف: سال 88 چندفیلم درباره ماجراهای انتخابات ساخته شدند اما دستپخت کمال تبریزی یک تفاوت با بقیه داشت و آنهم جنس کمدی‌اش بود. تبریزی به ارمنستان رفت و اتفاق‌های داخل ایران را در این کشور روایت کرد. ماجرای فیلم داستان چند دیوانه است که از آسایشگاه فرار کرده و شهر را به‌هم ریخته‌اند. در هیچ جای فیلم اشاره مستقیمی به ماجراهای بعد از انتخابات نشده است اما علت توقیف همین شوخی‌هاست.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : رضا عطاران و هدیه تهرانی قرار بود بازیگران اصلی «خیابان‌های آرام» باشند اما پیش از شروع فیلمبرداری جای خودشان را به حسن معجونی و نیکی کریمی دادند. محمد رضا فروتن و لعیا زنگنه و تعدادی از بازیگران سینمای ارمنستان دیگر بازیگران این فیلن تبریزی هستند.
♦ سرنوشت فیلم: «خیابان‌های آرام» همچنان بایگانی است. بعد از اینکه در سال 89 فیلم در زمان اعلام شده روی پرده نرفت، شایعه توقیف آن رسانه‌ای شد اما محمود رضوی، تهیه‌کننده فیلم آن را رد کرد و گفت: «بنا به پیشنهاد خودمان، «خیابان‌های آرام» در اولین فرصت بعد از ایام عزاداری ماه محرم و صفر اکران می‌شود. این فیلم اصلا توقیف نیست و پروانه نمایش دارد و اکران خواهد شد.» درنهایت معلوم شد نهادی بیرون از وزارت ارشاد گفته، به صالح نیست فیلم اکران شود. بعد از آنهم یکبار دیگر اعلام شد فیلم اکران می‌شود ولی هیچ‌وقت خبری از آن نشد. فیلم حتی اگر الان هم اکران شود دیگر جذابیتی ندارد چون معطوف به زمان بوده است.
گزارش یک جشن | ابراهیم حاتمی‌کیا|1389
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: «گزارش یک جشن» در بیست‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد
♦ دلیل توقیف: فیلم بعد از نمایش در جشنواره فجر، هم سیمرغ بهترین صدابرداری و بهترین طراحی صحنه و لباس را گرفت. از آنجایی که حاتمی‌کیا در این فیلم تا حدی روی مسائل سال 88 دست گذاشته بود توسط وزارت ارشاد توقیف شد و هیچ‌وقت رنگ پرده را ندید. «گزارش یک جشن» درباره مشکلات جوانان و بحران‌هایی بود که در شرایط ملتهب جامعه با آن روبه‌رو می‌شدند.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : «گزارش یک جشن» جز فیلم‌های پرستاره کارنامه حاتمی‌کیاست که از بازیگران آن می‌توان به رضا کیانیان، مریلا زارعی، رویا تیموریان، طناز طباطبایی، شبنم مقدمی، بهروز شعیبی و… اشاره کرد.
♦ سرنوشت فیلم: «گزارش یک جشن» از طرف سازمان سینمایی خریداری شد و این سازمان بعد از خریداری امتیازآن برای همیشه بایگانی‌اش کرد . البته این فیلم جزو ضعیف‌ترین آثار حاتمی‌کیا به حساب می‌آید و درواقع می‌توان گفت اکران نشدن آن تا حد زیادی به نفع این کارگردان بود «چ»، «بادیگارد»، «به وقت شام» و «خروج» فیلم‌هایی هستند که حاتمی‌کیا بعد از توقیف «گزارش یک جشن» ساخت.
خرس | خسرو معصومی| 1390
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: فیلم «خرس» در جشنواره سی‌ام فیلم فجر به نمایش درآمد.
♦ دلیل توقف: بعد از اولین نمایش در جشنواره فجر سی‌ام دیگر اجازه اکران پیدا نکرد تا اینکه نسخه قاچاق آن سر از فضای مجازی درآورد. «خرس» درباره زندگی مرد رزمنده‌ای است که پس از سال‌ها اسارت در هنگام بازگشت به منزل با ازدواج همسرش روبه رو می‌شود. او دست به هر کاری می‌زند تا مجددا به همسرش برسد اما در مجموع داستان به سمتی می‌رود که مخاطب بیشتر از مرد رزمنده، به همسر جدید زن حق می‌دهد. احتمالا علت توقیف فیلم هم به همین رویکرد بستگی دارد.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : پرویز پرستویی، مریلا زارعی و فرهاد اصلانی هسته اصلی بازیگران فیلم «خرس» را تشکیل می‌دهند. اصلانی برای این فیلم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را از آن خودش کرد.
♦ سرنوشت فیلم: هیچ‌وقت اجازه اکران به فیلم داده نشد تا اینکه در شهریور سال ۹۹ نسخه کامل آن بدون اطلاع تهیه‌کننده و کارگردان در یوتیوب منتشر شد. خسرو معصومی بعد از توقیف «خرس» دو فیلم «تابو» و «کار کثیف» را کارگردانی کرد اما آنطور که باید موفقیت آمیز نبود.
رستاخیز | احمدرضا درویش| 1392
♦ رونمایی در چه جشنواره‌ای: «رستاخیز» در جشنواره سی‌و دوم فجر به نمایش درآمد و موفق شد ۹ سیمرغ بلورین را به نام خود بزند.
♦ دلیل توقیف: واکنش تماشاگران بعد از تماشای فیلم کاملا متفاوت بود. انتقادهای زیادی به نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت علی اکبر (ع)، حضرت علی اصغر (ع) و حضرت قاسم (ع) صورت گرفت و برخی هم ایرادهای اساسی به روایت فیلم از واقعه ظهر عاشورا و دیگر وقایع تاریخی وارد کردند و از اساس معتقد بودند درویش روایت درستی از این واقعه ندارد.
♦ چه کسانی در آن بازی دارند : نقش اول رستاخیر آرش آصفی است که این فیلم اولین تجربه بازیگری او محسوب می‌شود. بابک حمیدیان هم دیگر بازیگر «رستاخیز» است که به خاطر حضور در این فیلم موفق به کسب جایزه بهترین بازیگر مکمل مرد شد. فرهاد قائمیان، پوریا پورسرخ، حسن پور شیرازی، بهادر زمانی ، شقایق فراهانی و مهتاب کرامتی دیگر بازیگران آن هستند.
♦ سرنوشت فیلم: نهایتا فیلم ۲۴ تیر ۹۴ اکران عمومی شد اما اعتراض‌ها به جایی رسید که به سرعت اول از پرده پایین کشیده شد. «رستاخیز» برای مخاطب غیرایرانی از طریق پلتفرم نمایش داده شده اما هنوز تکلیف پخش آن در ایران نامشخص است. احمدرضا درویش بعد از «رستاخیز» فیلم دیگری نساخت.
