عزت‌الله انتظامی در کل دوران بازیگری‌اش بیش از پنجاه نقش در سینمای ایران بازی کرد و در اکثر آنها رد پررنگی از خودش به‌جا گذاشت. او بارها جایزه گرفت و افتخار به دست آورد. به بهانه سال‌روز تولد این هنرمند فقید، نگاهی داریم به اتفاق‌های مهم کارنامه پربار این بازیگر.
به گزارش فیلم‌نیوز، عزت‌الله انتظامی اولین بار وقتی 25 ساله بود جلوی دوربین رفت و بعد از آن تجربه زیادی در ساخت تله‌تئاتر به دست آورد. او بیشترین فعالیتش را در سینما انجام داد اما در عین حال مدتی محدود هم در تلویزیون مشغول بازی در سریال یا ساخت و بازی در تله‌تئاترها بود. تمایل چندانی به بازی در سریال‌های تلویزیونی نشان نمی‌داد و از همین جهت «هزاردستان» مهمترین فعالیت او در این عرصه بود.
اولین فیلم | خیلی‌ها اولین فیلمی که با بازی عزت‌الله انتظامی به خاطر می‌آورند گاو است و فکر می‌کنند نقش مشدحسن اولین نقش‌آفرینی او مقابل دوربین بوده است. این درحالی است که انتظامی 20 سال قبل از اینکه در «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی بازی کند، زمانی که یک جوان 25ساله بود، اولین حضورش را در سینما تجربه کرد. او سال 1328 در فیلمی با عنوان «واریته بهاری» به کارگردانی پرویز خطیبی بازی کرد. از فهرست بازیگران و ترتیب قرارگرفتن نام انتظامی مشخص است که در این فیلم نقش چندان مهمی ندارد اما بهرحال در این فیلم حضور داشته است. او بعد از این فیلم، 20سال از سینما دور ماند و همه تمرکزش را صرف حضور در تئاتر کرد. ماحصل سالها کار در تئاتر، دعوت شدن از سوی مهرجویی برای بازی در فیلم «گاو» بود، اتفاقی که دقیقا 20سال بعد از اولین حضور سینمایی‌اش رخ داد.
فیلم‌ها | عزت‌الله انتظامی در طول فعالیت هنری‌اش در 55 فیلم سینمایی بازی کرد .ســهم فیلم‌های قبل از انقلابش 14فیلم است. «گاو»، «آقای هالو»، «پستچی»، «صادق کرده»، «ستارخان»، «دایره مینا»، «ملکوت» و …. از جمله کارهای پیش از انقلاب اوست. مابقی فیلم‌ها را از سال 58 به بعد بازی کرده است. پرکارترین دهه‌های بازیگری انتظامی دهه60 و 70 است. او در این دو دهه در 28 فیلم ایفای نقش کرد؛ 14فیلم متعلق به دهه شصت است که آن را اوج شکوفایی ایفای نقش‌های مهم توسط این بایگر می‌دانیم و 14فیلم هم متعلق به دهه هفتاد. دهه هشتاد آخرین دهه حضور انتظامی در عرصه بازیگری بود و در دهه نود دیگر نپذیرفت در هیچ فیلمی حضور داشته باشد. او هفت سال پایان عمرش را ترجیح داد دور از شلوغی‌های صحنه و مرور خاطراتش سر کند.
سریال‌ها | انتظامی برای بازی در سریال‌های تلویزیونی وسواس زیادی داشته و تا جایی که می‌توانسته از حضور در سریال‌ها حذر می‌کرده است. به خاطر همین تعداد سریال‌هایی که بازی کرده به تعداد انگشت‌های یک دست هم نمی‌رسد. تجربه‌های او در این عرصه با کارگردان‌هایی بود که به آنها اعتقاد و اعتماد کامل داشته مثل داریوش مهرجویی و زنده‌یاد علی حاتمی. با داریوش مهرجویی قبل از انقلاب، در سریال »الموت» همکاری کرده بود؛ سریالی که نیمه‌کاره ماند و هیچ‌وقت به سرانجام نرسید و رنگ آنتن را ندید. با علی حاتمی هم همکاری درخشانی در «هزاردستان« داشت؛ یک همکاری موفق که منجر به ساخت اثری شد که آن را بهترین سریال‌های تاریخ تلویزیون می‌نامند. او با توجه به همکاری خوبی که با حسن هدایت در «گراند سینما» داشت، بازی در سریال «محاکمه» را هم پذیرفت که البته تجربه خوبی برایش نبود.
تله‌تئاترها | همانطور که باکس اول این بخش ذکر شد، بین اولین و دومین فیلم سینمایی انتظامی 20سالی فاصله افتاد، اما این به این معنا نیست که او در این سالها از کار تصویر دور مانده است. انتظامی در همه این سالها تله‌تئاترهای زیادی را کارگردانی کرد و در خیلی از آنها هم فقط بازی کرد. انتظامی به همراه هم‌دوره‌ای‌هایش ازجمله علی نصیریان، جعفر والی و عباس جوانمرد، نمایشنامه‌های معروف ایرانی و فرنگی را در قالب تله‌تئاتر برای پخش از شبکه ملی آن زمان ضبط کردند. یکی از متن‌های آنها داستان‌های مجموعه «عزاداران بیل» نوشته غلام‌حسین ساعدی بود که بعدها داریوش مهرجویی فیلم «گاو» را براساس یکی از داستان‌های آن ساخت و انتظامی هم با بازی در آن فیلم درخشید. تله‌تئاترهای «کبوتر جَلد و معاملات»، «انفجار»، «مرد کوته‌فکر»، «مجسمه جاندار»، «پیک‌نیک»، «راشل»، «تولد» و «مسافرت» از جمله آثاری بودند که انتظامی علاوه بر بازیگری به عنوان کارگردان هنری هم در آنها حضور داشت.
افتخارات | انتظامی زمانی در فیلم «گاو»، نقش درخشان مش‌حسن را بازی کرده که هنوز جشنواره فیلم فجر شکل نگرفته بود و بنابراین خبری از سیمرغ نبود. با این‌حال انتظامی سال 1971 برای بازی در این فیلم برنده هوگوی نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشـنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو شد و سال 1991 جایزه ویژه بهترین بازیگر نقش اول مرد را از هیات داوران جشنواره سه قاره گرفت. با اینکه انتظار می‌رفت برای فیلم «اجاره‌نشین‌ها» سیمرغ بگیرد اما فیلم فقط نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد. اولین بار سال 1367 برای فیلم «گراند سینما» سیمرغ بازیگر نقش اول مرد را گرفت. سه سال بعد برای «خانه خلوت» و «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» لوح تقدیر به او اعطا شد. سال 1372 سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد برای بازی در «روز فرشته» به او تعلق گرفت. سال 1380 برای «خانه‌ای روی آب» سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به او رسید و دو سال بعد برای بازی در «گاوخونی»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را از بخش بین‌الملل جشنواره بیست‌ودوم فیلم فجر گرفت .در جشنواره‌های بیست‌وسوم و بیست‌وچهارم، برای دو فیلم «جایی برای زندگی» و «ستاره می‌شود» نامزد سیمرغ شد و سال 1385 برای «مینای شهر خاموش» جایزه ویژه هیئت داوران را از جشنواره بیست‌وپنجم فیلم فجر گرفت.
آثار تاریخی | اولین بار سال 1351 در فیلم «ستارخان» علی حاتمی نقش حیدرخان عمواوغلی را بازی کرد. یکی از مهمترین آثار تاریخی کارنامه انتظامی، نقش حسین‌قلی‌خان صدرالسلطنه، اولین سفیر ایران در آمریکا در فیلم «حاجی واشنگتن» بود. انتظامی نقش سفیری تازه‌وارد را داشت که همه‌چیز برایش جذاب و مهیج است. هرچه پیش می‌رفت، نقش، ذره‌ذره از آن موقعیت‌های کمدی و پرنشاط فاصله می‌گرفت و زندگی‌اش وضعیت غمباری پیدا می‌کرد تا نهایتا به نابودی می‌رسد. «خان مظفر» در سریال «هزاردستان» زنده‌یاد علی حاتمی، یکی دیگر از آثار تاریخی مهم انتظامی بود. انتظامی در «کمال‌الملک» هم برای نقش ناصرالدین‌شاه با علی حاتمی همراه شد. اینبار شخصیت محوری نبود و نقشش از این جهت اهمیت داشت که بخش‌هایی از زندگی محمد غفاری، یا همان کمال‌الملک دربار ناصرالدین‌شاه به او گره می‌خورد. سال 1370 مجددا در «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» نقش ناصرالدین‌شاه را بازی کرد. اینبار اما موقعیت کمدی را به تصویر می‌کشید که با نقش قبلی‌اش در «کمال‌الملک» فرق داشت. ماجرا از این قرار بود که ناصرالدین‌شاه مخالف سینما است و خودش فیلم‌ها را سانسور می‌کند اما در این بین عاشق گلنار، بازیگر فیلم «دختر لر» می‌شود. انتظامی سال 1390 در فیلم «راه آبی ابریشم» بار دیگر بازی در یک فیلم تاریخی را تجربه کرد. او اینبار نقش برده‌فروش را داشت.
آخرین فیلم | آخرین فعالیت‌های عزت‌الله انتظامی در عرصه بازیگری به پایان دهه هشتاد برمی‌گردد. «زادبوم»، «چهل‌سالگی» و «راه آبی ابریشم» سه فیلمی بود که در سال‌های 87، 88 و 89 در آنها حضوری کوتاه داشت. او در «راه آبی ابریشم» با گریمی متفاوت، نقشی افتخاری و کوتاه به عنوان یک فروشنده برده بازی کرد. گرچه فیلم «راه آبی ابریشم» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا و بازی بهرام رادان، پگاه آهنگرانی، داریوش ارجمند، رضا کیانیان و عزت‌الله انتظامی، جز در مواردی مثل جلوه‌های ویژه، موفقیت چندانی به دست نیاورد و با انتقادهایی روبه‌رو شد اما آخرین تصویر انتظامی در این فیلم در ذهن‌ها مانده است همین تصویر یک برده فروش در این فیلم است. انتظامی بعد از بازی در این فیلم بود که به نوعی خودش را بازنشسته کرد و همانطور که ذکر شد در دهه نود دیگر بازی در هیچ فیلمی را نپذیرفت.
