فرانک کلانتری | صادق کرده حالا بخشی هویت تاریخ سینمای ایران است که سال ۱۳۵۱ اکران شد. شکست تجاری و توقیف «آرامش در حضور دیگران» ناصر تقوایی را واداشت تا فیلم مهیج و داستان‌محورتری بسازد. می‌توان حدس زد که چرا ناصر تقوایی سراغ چنین ایده‌هایی رفته. بی‌توجهی به آرامش در حضور دیگران احتمالا منجر به سرخوردگی او شد و خواست نیم‌نگاهی هم به گیشه کند. امروز و در شامگاه دومین جمعه دی‌ماه روی کاناپه به تماشای این ساخته مهیج ناصر تقوایی بنشینید.
استودیو میثاقیه که امروز ساختمان شماره دو بنیاد سینمایی فارابی شده، روزی محل رفت و آمد فیلمسازانی بود که بعدها غول‌های سینمای ایران شدند. ناصر تقوایی، مسعود کیمیایی، نصرت کریمی و دیگرانی که آن وقت‌ها جوان بودند و با فیلم‌هایشان پابه‌پای سینمای جهان، به بلندپروازی‌ها رنگ واقعیت می‌دادند.
میثاقیه در دهه ۴۰ و ۵۰، آثار بزرگی تولید کرد. تهیه و امور فنی فیلم‌های بسیاری را برعهده گرفت. آن هم زمانی که اغلب کارها، داستانی سطحی و بسیار معمولی داشتند. مهدی میثاقیه مؤسس این مجموعه به جوان‌ترها پروبال داد و در ایجاد «موج نوی سینمای ایران» موثر بود. «صادق کرده»، اثر ناصر تقوایی یکی از این آثار در خور و تماشایی است که در میثاقیه ساخته شد و با وجود گذشت چند دهه از ساختش، همچنان با استانداردهای فیلمسازی می‌خواند. امروز می‌توان دوباره صادق کرده دید و لذت برد، بی‌آن گذر گرد زمان بر صحنه‌هایش احساس شود. ناصر تقوایی در مورد مهدی میثاقیه می‌گوید: «او یکی از بهترین تهیه‌کنندگان سینمای ایران در قبل از انقلاب بود. از همان ابتدا که به سینما آمد تصمیم گرفت فیلم متفاوت بسازد.
شب‌نشینی در جهنم یکی از نخستین فیلم‌های قابل‌توجه سینمای ایران را او تولید کرد. میثاقیه اظهار تمایل کرد که من برایش فیلم بسازم، مسعود کیمیایی واسطه آشنایی ما شد. میثاقیه چون به من خیلی اطمینان نداشت نصرت‌الله کنی را به‌عنوان فیلم‌بردار در اختیار من گذاشت. کنی مثل زرین‌دست امروز با صفر کیلومترها کار می‌کرد و اشکالات آنها را رفع می‌کرد.»
صادق کرده حالا بخشی هویت تاریخ سینمای ایران است که سال ۱۳۵۱ اکران شد. شکست تجاری و توقیف «آرامش در حضور دیگران» ناصر تقوایی را واداشت تا فیلم مهیج و داستان‌محورتری بسازد. می‌توان حدس زد که چرا ناصر تقوایی سراغ چنین ایده‌هایی رفته. بی‌توجهی به آرامش در حضور دیگران احتمالا منجر به سرخوردگی او شد و خواست نیم‌نگاهی هم به گیشه کند. مقایسه این اثر با فیلم موفق «قیصر» اجتناب‌ناپذیر است. فیلمی جنایی که با وجود شباهت محتوایی به قیصر از ایده‌های ساختاری کارگردان «دایی جان ناپلئون» خالی نبود و همچنان امضای تقوایی دارد. طراحی صحنه و قاب‌های بی‌نظیر او در این اثر هم هویداست. دیالوگ‌ها هرگز به فیلم فارسی شباهت ندارد و حتی در صحنه مهم قتل زینب از ابتذال دور است و گواه پیشینه ادبی خالقش است.
صادق کرده از جهات بسیاری به قیصر شباهت دارد. جنگیدن به خاطر ناموس و انتقام‌جویی تم موردعلاقه سینماگران آن روزها بود؛ صادق کرده اما برخلاف قیصر، به قانون اعتقاد دارد و تصویر مثبتی از پلیس به مخاطب می‌دهد. محمد علی کشاورز فیلم نه فاسد است نه کم هوش. بیشتر به شخصیت‌های فیلم پلیسی دنیا شبیه است که در عین حال ایرانی و صاحبت هویت بومی است. هرچند تقوایی در زمان شهرتش دیگر سراغ چنین ایده‌هایی نرفت اما شاید تا به امروز هم کمتر کارگردانی توانسته باشد، چنین شخصیتی در فیلم‌های پلیسی ایرانی ارائه دهد که نه غیر قابل باور باشد و نه بی‌اثر و خنثی.نزدیک‌ترین اثر به صادق کرده در سینمای تقوایی همان ناخدا خورشید است است که شکل پخته‌تری از این جنس سینماست. اثری چندلایه با انگیزه‌هایی به شدت مردانه.
فیلمنامه جنایی صادق کرده از داستان واقعی اوایل دهه ۳۰ برداشته شده که در جاده‌های جنوب ایران اتفاق افتاده بود. صادق معروف به صادق کرده در میسر جاده اندیمشک و اهواز با همسرش قهوه خانه‌ای را اداره می‌کند. شبی در غیاب صادق یکی از دوستانش که راننده کامیون است به قهوه خانه می‌آید و پس از هتک حرمت از همسر صادق ناخواسته او را به قتل می‌رساند. رئیس پاسگاه و سرگروهبان ولی خان، پدر زن صادق در صدد دستگیری قاتل بر می‌آیند. اما صادق منتظر اقدام پلیس و پاسگاه نمی‌ماند و برای گرفتن انتقام از قاتل همسرش دست به کشتار رانندگان کامیون می‌زند. سرگروهبان ولی خان از سوی رئیس پاسگاه مأمور می‌شود تا به پرونده قاتل راننده‌ها رسیدگی کند. او وقتی یقین حاصل می‌کند که قاتل راننده‌ها کسی نیست جز دامادش سکوت می‌کند.
تقوایی داستان قتل‌های سریال دهه سی را تبدیل به فیلم نامه کرد و نقش اول را هم به سعید راد داد. محمدعلی کشاورز، عزت‌الله انتظامی، آتش خیر و گیتی فروهر دیگر بازیگران فیلم هستند. زنان در این فیلم نقش‌هایی کوتاه و کمتر تأثیرگذار دارند. کلوزآپ‌ها متعدد تقوایی روی چهره بی‌بی با آن روبنده، در خانه‌ای بی‌رنگ و زندگی، زنی حاشیه‌ای و رنج کشیده به تصویر می‌شکد که صدای هاون کوبیدن‌هایش به نوعی فریاد بی‌پناهی است. زنی که برای گرفتن حق باید به تماشای بازی مردان بنشیند. بازی عزت الله انتظامی و محمد علی کشاورز یادگاری زیبا از حضور درخشان آنها در این فیلم است که در کنار هنرنمایی سعید راد جلوه‌ای بی‌نظیر دارد. چهره کاریزماتیک و مردانه سعید راد، صادق کرده را به واقعیت نزدیک کرد و همچنان یکی از بهترین آثار کارنامه سعید راد به شمار می‌آید که آن روزها در ابتدای مسیر بود اما تقوایی به او اعتماد کرد.
یکی از ویژگی‌های بارز سبک کارگردانی ناصر تقوایی، استفاده هوشمندانه از نمادها و آیتم‌های فرهنگی و اجتماعی ایران است. سوگواری، قهوه نشینی در فیلم صادق کرده بازوی اصلی برای ساخت اتمسفر فیلم است. استفاده هوشمندانه از نمادها، به فیلم‌های تقوایی هویتی منحصر به فرد می‌دهد که باعث ارتباط عمیق و احساسی مخاطب با اثر می‌شود.
علاوه بر استفاده از نمادها، ناصر تقوایی در همه سال‌های فعالیت و فیلمسازی‌اش به دنبال ارائه داستان‌هایی متفاوت و گیرا بوده. قصه‌هایی متنوع با کاراکترهای به یاد ماندنی که هرگز از خاطر نمی‌روند. صادق کرده، ناخدا خورشید، مش قاسم، اسدالهه میرزا و رویای فیلم کاغذ بی‌خط برای همیشه در ذهن‌ها می‌مانند، حتی اگر خالقاشان کمتر فرصتی برای ساخت آثار درخشان داشت.
کاناپه قسمت دوازدهم| فیلم : صادق کرده| کارگردان: ناصر تقوایی | بازیگران: سعید راد ، عزت‌الله انتظامی، محمد علی کشاورز،جلال پیشواییان ، عزت‌الله رمضانی‌فر… | موسیقی: هرمز فرهت | تهیه‌کننده : مهدی میثاقه | آی ام دی بی : ۶.۳ از ۱۰
پست های مشابه :
مروری بر کارنامه و اتفاقات زندگی هنری زنده‌یاد فخری خوروش | شاه ماهی
نگاهی بر مهمترین اتفاق‌های کارنامه زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی در سالروز تولد این هنرمند فقید | بهترینِ بهترین‌ها
مروری بر گفته‌های خالق «ناخدا خورشید» و «دایی جان ناپلئون» به بهانه سالروز تولدش | ناصر تقوایی : از کودکی می‌دانستم روزی در این سینما خواهم بود
پیشنهاد آخرهفته فیلم‌نیوز در بخش«کاناپه» | امروز روی کاناپه «مدرسه‌ای که می‌رفتیم» ساخته داریوش مهرجویی را ببنید | تصمیمِ آن چند نفر
