سما بابایی | ایران در چهل و اندی سالِ اخیر، علاوه بر پشتِ سر گذاشتنِ جنگی تحمیلی که هزاران شهید به همراه داشت، بارها موردِ حملاتِ متعدد تروریستی قرار گرفته است و خونِ مردمانِ عادی به زمین ریخته شده است، که آخرین مورد آن همین چهارشنبه هفته گذشته در کرمان اتفاق افتاد. سینمای ایران بسیاری از این اتفاقات را به تصویر کشیده است؛ هر چند که هر کدام از آن اتفاقات، میتواند دست‌مایه‌ی ده‌ها اثرِ سینمایی دیگر شود و آثار تصویری فراوانی از آنها ساخته شود.
به گزارش فیلم‌نیوز، همزمان با ایامِ شهادتِ هم‌وطنانِ قربانی تروریسم، نگاهی داشته‌ایم به آثاری که در این سال‌ها با دست‌مایه‌ی ترور ساخته شده است. فیلم‌ها بر اساسِ سالِ ساخت‌شان در این لیست آمده است و ذکر این نکته ضروری است که این گزارش تنها شاملِ فیلم‌هایی است که ترور در آنان نقش داشته است نه آثاری که تمِ امنیتی و جاسوسی داشته‌اند.
تعقیب سایه‌ها | علی شاه‌حاتمی | بمبگذاری در شهر | 1369
تعقیبِ سایه‌ها را علی شاه حاتمی در سالِ 69 بر اساسِ فیلم‌نامه‌ای از رضا متقیان ساخت. این فیلم در دهه‌ی پرالتهابِ 60 ساخته شد، روزگاری که ایران آماجِ ترورهایی بود که با سردستگی سازمانِ منحوسِ مجاهدین اتفاق می‌افتاد. کارگردان همین ماجرا را دست‌مایه‌ی اثرِ خود قرار داد و از انفجار خودرویی سخن گفت که موجب مجروح شدنِ عده‌ی زیادی از مردمِ عادی شد. عاملِ این ترور «تیمور ایده‌لو»ست؛ مردی که قبل‌تر به خاطرِ مواد مخدر بازداشت شده بوده و حال در مرخصی خود دست به این ترور زده است. شاه‌حاتمی در «تعقیبِ سایه‌ها» داستانی پر از تعقیب و گریز را با شمارِ زیادی از بازیگران (بیش از 40 نفر) به تصویر کشید که نشان از مهارتِ او دارد. حال که به این فیلم نگاه می‌کنیم، شاید فیلمِ چندان قوی‌ای به نظر نرسد؛ اما کارگردان درباره‌ی موضوعی سخن گفته که در آن زمان دغدغه‌ی بسیاری از مردم بود. این فیلم در آن سال‌ها در گیشه فروشی متوسط داشت و جزو کارهای شاخصِ کارگردان به شمار نمی‌رود؛ اما هم‌چنان یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایی است که با موضوع ترور ساخته شده.
رابطه پنهانی| جهانگیر جهانگیری | کودتای نوژه | 1371
رابطه پنهانی فیلمی به کارگردانی جهانگیر جهانگیری و نویسندگی محمد آفریده و فرشید گوران است. در این فیلم حمید، سروان خلبان تیم اکروجت نیروهوایی، با ورود یکی از مخالفان جمهوری اسلامی، در سال ۱۳۵۸ به گروهی می‌پیوندند که قصد اجرای کودتای نوژه را دارند و داستان در چنین بستری رخ می‌دهد. صرف‌نظر از ارزشِ سینمایی این اثر، «رابطه پنهان» از این جهت اهمیت پیدا می‌کند که می‌توان آن را تنها فیلمی دانست که درباره‌ی کودتای نوژه ساخته شده است، در حالی که این کودتا نه تنها در تاریخِ معاصر ایران اهمیتِ بسیاری دارد، بلکه بار دراماتیکِ فراوانی نیز دارد و چنان‌چه در هر کشورِ دیگری رخ داده بود، ده‌ها سریال و اثرِ تصویری از آن ساخته می‌شد. محمد آفریده (فیلم‌نامه‌نویس این اثر) درباره‌ی این کمبود در سینمای ایران می‌گوید: «مهم‌ترین عامل را می‌توان در نبود نگاه و شناخت مدیریت فرهنگی این حوزه‌ها در بین متولیان و مدیران جستجو کرد. عرصه مدیریت فرهنگی عرصه آزمون و خطاهای پی در پی نیست این عرصه بیش از هرچیز به شناخت و آگاهی و صبوری و اعتماد نیاز دارد. ما در آن زمان محدودیتِ چندانی برای نوشتنِ این اثر نداشتیم و با آقای گوران این فیلم نامه را در یک شرایطِ خوب نوشتیم؛ اما متاسفانه هرچه جلوتر می‌آییم محدودیت‌ها می‌شود.» با توجه به ارزشِ این اثر درباره‌ی فیلمی از آن دوران، اما نمی‌توان به این مسئله اشاره نکرد که اثر نمی‌تواند واقعیتِ این واقعه را به درستی نشان دهد و بیش‌تر در قالبِ خانوادگی روایت می‌شود،؛ در حالی‌که در این کودتا چند تن از افسران ارتش با گرایشات رژیم شاهنشاهی گروه موسوم به نقاب را در پایگاه شهید نوژه همدان تشکیل دادند و قرار بود در تیر ماه ۱۳۵۹ حمله هوایی به بیت امام (ره)، برج مراقبت فرودگاه مهرآباد، دفتر نخست وزیری، ستاد مرکزی سپاه پاسداران و چند نقطه دیگر انجام شود. یک مستند از این اتفاق نیز ساخته شده است.
روز شیطان | بهروز افخمی | انفجار اتمی در تهران | 1373
افخمی، فیلمنامه‌ی روز شیطان را از رمان پروتکل چهارم (1984) نوشته‌ی فردریک فورسایت (نویسندۀ روز شغال) اقتباس کرد و توانست آن را به خوبی ایرانیزه کند. در این فیلم آتیلا پسیانی به عنوان مأمور خارجی که از کمکِ صاحبان قدرت در آمریکا برخوردار است، می‌خواهد به شکلِ تدریجی قطعات یک بمب اتمی کوچک را وارد ایران کند تا یک هفته قبل از بازدید نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از تأسیسات اتمی ایران، جنب استادیوم یک‌صدهزار نفری آزادی منفجر کند. عملیلاتی که در نهایت توسط ماموران وزارت اطلاعات با فرماندهی ماموری به نام «میر محمد» با بازی علی دهکردی خنثی می‌شود. این فیلم در گیشه موفقیتِ چندانی به دست نیاورد و این نکته‌ای است که افخمی خود از ابتدا به آن واقف بوده و می‌گوید آن زمان به محمد بهشتی گفته است: «شما هزینه هایی که معمولا بابت پیش خرید حقوق تلویزیونی و پخش ویدیویی و فیلم‌خانه می‌دهید که چیزی حدودا 50 درصد بودجه فیلم می‌شود را پرداخت کنید و بقیه را خودمان از جیب می گذاریم.»
روباه | بهروز افخمی | ترور دانشمندان هسته‌ای | 1393
بهروز افخمی در فیلم «روباه» به موضوع ترور دانشمندان هسته‌ای پرداخت و آنطور که خودش اشاره کرده، ایده‌ی کلی را از فیلم جکی براون (1997) ساخته‌ی تارانتینو گرفته است. ممکن است نظراتِ متفاوتی درباره‌ی اظهاراتِ این کارگردان وجود داشته باشد؛ اما صرف‌نظر از این ماجرا، کم‌تر کسی است که میتواند تبحرِ او در کارش را نادیده بگیرد. شناختِ او از تصویر و موضوع سبب شد تا «روباه»، اثری خوش‌ساخت و غافل‌گیرکننده به شمار رود. در این اثر، یوهان (برادر نتانیاهو) برای یک عملیات فوق سرّی از سوی «یگان تکاوران ستاد کل» (سایِرِت مَتکل Sayeret Matkal) به ایران آمده تا با انجام یک ترور، مانع از پیشرفت گفت‌وگوهای هسته‌ای شود. این سازمان مستقیماً از نخست وزیر دستور می‌گیرد و فعالیت آن از موساد جدا است.دوازدهمین فیلم بهروز افخمی که دومین تجربه‌ی او بعد از ساختِ فیلم «روز شیطان» در این ژانر بود، در حالی اکران شد که ایران در حالِ انجامِ مذاکراتِ هسته‌ای بود. افخمی فیلم روباه را بر اساس طرحی از خودش ساخته و از مشورت‌های یکی از مأموران وزارت اطلاعات به نام مرتضی اصفهانی نیز بهره برده است. آنطور که افخمی می‌گوید سکانس پایانی فیلم روباه (نمایش قتل در رستوران) در پروندۀ دیگری واقعاً توسط مأموران وزارت اطلاعات اجرا شده است.
بادیگارد | ابراهیم حاتمی‌کیا | ترور دانشمندانِ هسته‌ای | 1394
بادیگارد ابراهیم حاتمی کیا را باید در ادامه‌ی روند فیلم سازی او دانست که تمامی مولفه های فیلم‌های قبلی‌اش چون جبهه، جنگ، درگیری، شهادت، شهدا و خانواده‌ی بازماندگان را داراست؛ اما این آرمان‌گرایی است که در این فیلم حرفِ اول را می‌زند و این هدف را در قالبِ کلماتی ساده بیان می‌کند. حاتمی کیا در این فیلم درباره‌ی دو گروه شغلی ( محافظین شخصیت ها و دانشمندان هسته ای ) گذاشته و چالش نگاه بدبینانه به مامورین حفاظت و مشکلات شخصی وعقیدتی دانشمندان هسته ای را به تصویر می کشد و در جایی از فیلم به صراحت می‌گوید: « بادیگارد مزدور است، اعتقاد پشت سرش نیست، چرا که اعتقاد مربوط به دهه 60 است.» در این فیلم نامزدِ دانشمند هسته‌ای به صراحت به او می‌گوید که چرا در جایی چون سازمان انرژی اتمی کار می کنی که هزاران نفر به دنبال کشتن تو هستند و کار به جایی خواهد رسید که حتی در اتاق خوابت هم دوربین خواهند گذاشت، تلفن هایت را کنترل و مشکل خروج از کشور پیدا خواهی کرد و ایران جز قفسی برای تو نخواهد شد، می‌خواهد او را به مهاجرت و پناهندگی سوق دهد و با صراحت به این نکته اشاره دارد که یکی از پیچ و مهره‌های قدرت خواهی شد. بادیگارد فیلمی روان و تاثیرگذار و با فیلم‌نامه‌ای است که یکی از بهترین آثار حاتمی‌کیا به شمار می‌رود و البته یکی از مهم‌ترین نقطه قوت‌های آن بازی درخشان «پرویز پرستویی» است. «بادیگارد» در اجرا بی نقص است. صحنه های اکشن و تعقیب و گریز به خوبی درآمده اند و واضح است فیلمساز در اجرا خود را به آثار اکشن سینمای امریکا نزدیک کرده است، هر چند که در این اثر نیز می‌توان رجعتِ فیلمساز به آثارِ قبلی‌اش را مشاهده کرد؛ باز هم قهرمان خود را از دل جامعه بیرون می کشد و با رویکردی ظاهراً متفاوت اما آرمان ها وباورهایی ثابت به زندگی خود در این جامعه ی ناآشنا و گنگ ادامه می دهد.
ماجرای نیمروز | محمدحسین مهدویان | ترورهای سازمانِ مجاهدین خلق | 1395
محمدحسین مهدویان بعد از تجربه‌ی درخشان فیلم اولش «ایستاده در غبار»، «ماجرای نیمروز» را ساخت. داستان فیلم از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و با خواندن بیانیه‌ی مجاهدین شروع می‌شود که خواستار حضور در ساختار قدرت هستند و تهدید به حملات مسلحانه می‌کنند.این فیلم از نظر قصه‌پردازی و ساختار، یک درام جاسوسی است و ماموران امنیتی تهران قرار است یکی از مهم‌ترین افرادِ سازمانِ مجاهدین را پی‌گیری کنند. در این فیلم با شخصیت‌های کشمیری و لاجوردی و موسی خیابانی همراه می‌شویم. نکته‌ی قابلِ تامل در این فیلم، آن است که مهدویان نگرش‌های متفاوت درباره‌ی ماموران امنیتی را به تصویر می‌کشد. یکی معتقد به حمله است و آن یکی طرفدار مدارا. یکی مشکوک به همه است و آن یکی مومن به همه‌ی نیروهای اطرافش اگرچه تمامِ این افراد یک هدفِ مشترک دارند و آن خنثی کردن حمله‌های منافقین است که در بیانیه‌ای تهدید کرده‌اند با ترورهای سازمان‌دهی شده، دولت را تا تاریخ مشخصی سرنگون خواهند کرد. ماجرای نیمروز درباره‌ی تضاد بین ایدئولوژی‌هاست. در این فیلم کشمکش و تضاد، بین دو فرد نیست بلکه دو عقیده در برابر هم قرار گرفته‌اند و همین ماجرا را چنان پیچیده می‌کند که یک خواهر میتواند با بستنِ بمب به خود، خواهرِ دیگرش را به قتل برساند.
روز صفر | سعید ملکان| بمب گذاری در نقاط مختلف کشور | 1398
«روز صفر» ماجرای تعقیب و گریز نفسگیر یک مامور امنیتی (با نقش‌آفرینی امیر جدیدی) از اروپا تا پاکستان و از افغانستان تا ایران برای به دام انداختن عبدالمالک ریگی است. این اثر اولین فیلم سعید ملکان در مقام کارگردان است و او توانسته یک فیلمِ جاسوسی با تمِ جنایی را با تریلری نفسگیر به تصویر بکشد. فیلم با فیلم‌نامه‌ای که خود ملکان به همراه بهرام توکلی نگاشته، توانسته ریتمِ مناسبی را به تصویر بکشد. این تریلر سیاسی، که پس از «شبی که ماه کامل شد» دومین فیلم درباره‌ی عبدالمالک ریگی است، از همان دقایقِ نخست فیلمی قابل دفاع به شمار می‌رود. فیلم روایتی است از ماجرای دستگیری ریگی و خنثی سازی عملیات تروریستی او با اسم رمز «روز صفر» که قرار بود در این به شکل همزمان در چند نقطه استراتژیک شهرهای بزرگ انفجارهای مهیبی رخ بدهد.
ضد | امیرعباس رفیعی | ماجرای تروریستی هفتم تیر | 1400
ضد یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های سیاسی سینمای ایران است. قصه این فیلم سینمایی از اسفند سال 1359 آغاز می‌شود و تا اواخر سال 1360 ادامه دارد. «ضد» درباره واقعه تروریستی هفت تیر است و داستان محمدرضا کلاهی را روایت می‌کند؛ مردی که تا امروز مظنون اصلی این واقعه بوده و گفته می‌شود که پس از انجام آن به هلند گریخت. کلاهی چند سال پیش در هلند ترور شد و تا امروز دقیقا قاتلان آن مشخص نیستند. وقایع فیلم ضد بر اساس ده‌ها مصاحبه‌ای که با شاهدان انجام شده پیش می‌روند اما لزوما نمی‌توانند بر اساس واقعیت باشند و کارگردان هم اصراری بر اینکه قصه فیلم تریلر-سیاسی‌اش واقعی است ندارد.ضدقهرمان فیلم یک مجاهد است و ما با دیدنِ آن به دل سازمان مجاهدین خلق می‌رویم؛ کلاهی که جاسوس مجاهدین در حزب جمهورس اسلامی است، از کارهایی که کرده پشیمان نیست و کارگردان در طول فیلم است که شخصیتِ او را لایه به لایه را برای مخاطب آشکار و جنونِ او را هویدا می‌کند. کارگردان در این فیلم نشان می‌دهد که چه افرادی قربانی این گروه شده‌اند و شست‌وشوی مغزی که مجاهدین به افراد خود می‌دهند، سبب می‌شود تا آنها جزو نیروهای وفادار سازمان شوند. ضد سعی کرده که فقط یک تریلر سیاسی نباشد و یک روایت عاشقانه را نیز به تصویر بکشد؛ اما این پایانِ فیلم است که باعثِ غافل‌گیری است و آن وقتی است که کارگردان این هشدار را می‌دهد که شخصیت‌هایی مثلِ «کلاهی» قرار نیست از بین بروند.
هناس| حسین دارابی | ترور دانشمند هسته‌ای | 1401
هناس برداشتی آزاد از زندگی یک دانشمند هسته‌ای است و به داستان ترور او می‌پردازد. قصه از زاویه دید همسر او روایت می‌شود و زمانی که زندگی‌اش را در آستانه فروپاشی می‌بیند، تمام تلاشش را برای حفظ آن می‌کند. این فیلم یک تریلر سیاسی با رگه‌های عاشقانه است و بازی خوب «مریلا زارعی» را به همراه دارد. او در نقش یک همسر وفادار و نگران به نام شهره به خوبی شخصیت‌پردازی شده است.فیلم موضوعی ملی‌گرایانه دارد و دارابی تلاش کرده است تا ماجرای ترورِ یک دانشمندِ هسته‌ای را از زاویه‌ای ملی روایت کند، بی‌آنکه در دامِ شعارزدگی بیفتد. این فیلم را می‌توان روایتی زنانه از دل‌نگرانی‌ها و اضطراب‌های یک زن دانست و خود کارگردان نیز به این نکته اشاره دارد که هدفش ترسیمِ تشویشِ درونِ زن چنین همسری بوده است و به این ترتیب فیلمی بیوگرافیک عاشقانه شکل گرفته است.
