فرانک کلانتری | «سوته‌دلان» با بازی بهروز وثوقی یکی از آن آثاری است که علی حاتمی سال ۱۳۵۶ درست پیش از انقلاب ساخت. حاتمی از ابتدای فیلمسازی‌اش تمایل زیادی به بازنمایی فرهنگ عامه در فیلم هایش نشان داد. دیالوگ‌های شعرگونه‌اش هیچگاه از سکه نیفتاد و هنوز سر زنده و به یادماندنی است. فیلم «سوته‌دلان» از معدود فیلم‌هایی ست که بازتاب درستی از زندگی مردم تهران قدیم دهه پنجاه ارائه می‌دهد و پرتره‌ای دقیق از جامعه ایرانی آن دوران را ارائه می‌دهد.
تصور کنید تهران چقدر بی‌هویت‌تر از امروز بود، چنانچه سینمای علی حاتمی نبود. اگر امروز همچنان جایی برای پرسه زدن باقی مانده مدیون تصویری است که آثار حاتمی از تهران ساخته. تهران قدیمی که از هزاردستانش سراغ داریم از آنچه به جا مانده تهران تر است، حالا هرچقدر هم این تصویر دو بعدی و دکور مانند باشد اما معیاری شد برای روایت قصه‌های بعد از خودش. اگر همت علی حاتمی و گروهش نبود چنین تصویر زیبایی از گذشته نداشتیم. شهرک سینمایی و سریال به یادماندنی هزاردستان تنها میراث مهم علی حاتمی نیست او فیلم‌های زیادی ساخته که امروز بخش مهمی از تاریخ سینمای امروز ایران است. «سوته‌دلان» با بازی بهروز وثوقی یکی از آن آثاری است که علی حاتمی سال ۱۳۵۶ درست پیش از انقلاب ساخت. حاتمی از ابتدای فیلمسازی‌اش تمایل زیادی به بازنمایی فرهنگ عامه در فیلم هایش نشان داد. دیالوگ‌های شعرگونه‌اش هیچگاه از سکه نیفتاد و هنوز سر زنده و به یادماندنی است. فیلم «سوته‌دلان» از معدود فیلم‌هایی ست که بازتاب درستی از زندگی مردم تهران قدیم دهه پنجاه ارائه می‌دهد و پرتره‌ای دقیق از جامعه ایرانی آن دوران را ارائه می‌دهد.
قصه این فیلم ماندگار، روایتگر زندگی خانواده‌ای سنتی و متوسط در تهران قدیم است. حبیب با بازی درخشان جمشید مشایخی، برادر بزرگ‌تر است و سرپرستی خانواده را بر عهده دارد. او از زندگی شخصی‌اش گذشته تا از مادر پیر و برادر معلولش مجید دوکله مراقبت کند. مجید معلولیت ذهنی دارد و نمی‌تواند به تنهایی از خودش مراقبت کند و طی فرآیندی پیچیده عاشق اقدس می‌شود. اما این عشق پاک و بی‌آلایش، با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود. حبیب و کریم برادر دیگر مجید، از درک عشق پاک مجید و اقدس عاجز هستند. حبیب که خود در حسرت عشقی نافرجام مانده، زندگی مشترک مجید و اقدس را برهم میزند. مجید که تاب این جدایی را ندارد، جان خود را از دست می‌دهد. حبیب، شخصیتی دلسوز و مسئولیت‌پذیر است، اما در درک عشق و نیازهای عاطفی برادرش ناتوان است. کریم، برادر دیگر شخصیتی سرد و بی‌تفاوت است که به همسرش توجهی نمی‌کند. مجید، با وجود نقص جسمانی، قلبی پاک و روحی لطیف دارد و عاشق اقدس می‌شود. اقدس، زنی رنج‌دیده است که در جست‌وجوی عشق و آرامش است.
علی حاتمی در کنار به تصویر کشیدن این داستان انسانی و جذاب، جزییات جالبی از مراسم و مناسک مردم تهران آن روز ارائه می‌دهد. انتخاب شغل ظروف کرایه برای حبیب ظروفچی سرپرست خانواده باعث شده حبیب با مردمی طرف باشد که برای عروسی و عزا سراغش می‌آیند. این شغل برای حاتمی بهانه‌ای‌ست تا به چگونگی برگزاری رسم و رسوم بپردازد. چنین علاقه متفاوتی در فیلم‌های دیگر حاتمی همچون «مادر» به چشم می‌خورد. در فیلم «مادر» هم با رقیه چهره آزاد دستورالعمل مراسم ختم می‌دهد. پرداخت دقیق حاتمی و توجه او به جزییات باعث ماندگاری فیلم‌ها و دیالوگ‌هایش شده و که همچنان در بین مردم رایج است. وقتی فیلم «سوته‌دلان» پیشنهاد علی عباسی تهیه‌کننده فیلم‌هایی مانند «تنگسیر»، «رضا موتوری»، استارت خورد، بهروز وثوقی را برای نقش ماندگار مجید آقا ظروفچی در نظر گرفته شد. اما مجید ظروفچی نقش آسانی نبود. نخستین چالش گریم سنگین و فرم سر مجید بود. آن روزها گریم به اندازه امروز پیشرفته نبود و تنها خلاقیت گریمور و چهره پرداز کارساز بود. در ابتدا جلال‌الدین معیریان برای گریم متفاوت بهروز وثوقی و ساخت فرم سرش انتخاب شد که روند کار او مورد تایید علی حاتمی قرار نگرفت و ساخت سر مجید ظروفچی به ایتالیایی‌ها سپرده شد.
مجید ظروفچی با بازی بهروز وثوقی، نقشی محوری و مهمی در فیلم داشت پس از حل بحران گریم پیچیده رسیدن بهروز وثوقی به نقش مجید چالش بود که او علی حاتمی داشتند آنها برای درک بیشتر نقش مجید که از معلولیت ذهنی رنج می‌برد، به آسایشگاهی در جنوب شهر تهران می‌روند. بهروز وثوقی خاطرات جالبی از آن آسایشگاه دارد که آن روزها بر روانش تاثیر منفی گذاشته بود. بهروز از ترس دیوانه شدن و ماندن در نقش مجید ظروفچی در مدت فیلمبرداری خودش را در بیمارستان بستری می‌کند و از دوست پزشکی می‌خواهد که مراقب سلامت روانش باشد. بهروز شب‌ها پس از اتمام فیلبرداری به بیمارستان می‌رفت و تحت مراقبت دائم پزشک و پرستار بود. وقتی هم فیلمبرداری فیلم «سوته‌دلان»کاملا به پایان رسید او به پاریس می‌رود و مدتی را کنار دوستانش می‌گذارند تا بتواند از نقش مجید ظروفچی خارج شود. برخی صحنه‌های فیلم از واقعیت آسایشگاه گرفته شده یه طور مثال دیالوگ معروف «جمعه جمعه آقامه، تقویم تقویم آقامه» از واقعیت آن آسایشگاه روانی گرفته شده است.
توجه به جزییات و همکاری پویای علی حاتمی و بهروز باعث شد، «سوته‌دلان» شخصیت‌پردازی، قوی و دقیقی داشته باشد و همچنان شخصیت‌هایش بعد از چند دهه در یادها بماند. علی حاتمی با ظرافت تمام، شخصیت‌های فیلم را به تصویر می‌کشد و به لایه‌های عمیق روان آنها نفوذ می‌کند. نقش‌های دیگری فیلم هم دقیق و حساب شده‌اند. به طور مثال شهره آغداشلو در مصاحبه‌ای از چگونگی رسیدن به نقش پیچیده اقدس می‌گوید. آغداشلو به خاطر بزرگ شدن در خانواده‌ای خاص، چندان فرهنگ ایرانی چندان آشنا نبوده و برای رسیدن به نقش اقدس در پشت صحنه با رقیه چهره آزاد ارتباط می‌گیرد و سعی می‌کند بسیاری از ریزه‌کاری‌های فرهنگ عامه را از او بیاموزد. او کنار رقیه چهره آزاد زیر کرسی دکور فیلم می‌نشیند و به قصه‌هایش گوش می‌دهد تا برای نقش اقدس آماده شود. شهره آغداشلو در کنار بهروز وثوقی ترکیبی به یاد ماندنی می‌سازند که به نقطه قوت فیلم «سوته‌دلان» بدل شد.
«سوته‌دلان»، بدون شک یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است که تا به امروز نیز تازگی و جذابیتش را حفظ کرده است. این فیلم به خاطر گویندگی قوی هم شهرت دارد. ناصر طهماسب، شهلا ناظریان، منوچهر اسماعیلی، چنگیز جلیلوند و بدری نوراللهی از دیگر صداپیشگان نام آشنای فیلم بودند.
کاناپه: قسمت هجدهم | فیلم: سوته‌دلان| کارگردان: علی حاتمی | نویسنده: علی حاتمی |تهیه‌کننده: علی عباسی| بازیگران: بهروز وثوقی، شهره آغداشلو، فخری خوروش، جمشید مشایخی، جهانگیر فروهر، آتش خیر، مینو ابریشمی، سعید نیکپور، سعید امیرسلیمانی، اکبر مشکین، رقیه چهره‌آزاد، محمود بصیری، رشید اصلانی و … |آی ام دی بی: 8.2 از 10
پست های مشابه :
نقش عشق میزند
بهترین نقش‌آفرینی بهروز وثوقی از نگاه فیلم‌نیوز| مجید ظروفچی در فیلم «سوته‌دلان» | بلا روزگاریه عاشقیت
نگاهی به قهرمان‌های زخم‌خورده سینمای مسعود کیمیایی به بهانه سال‌روز تولدش | زخم‌خوردگان عاصی
نگاهی به آثار تاریخی مهم کارنامه زنده‌یاد علی حاتمی به بهانه سال‌روز تولد این هنرمند فقید | تاریخ به روایت عالیجناب حاتمی
