به بهانه رونمایی از کتاب جدید شیلا خداداد سراغ بازیگرانی رفتیم که در عرصه تالیف و ترجمه کتاب دستی بر آتش دارند از لیلا حاتمی و نیکی کریمی تا امیر آقایی | و به قلم سوگند…

سما بابایی | آدم همیشه میلِ به خلق دارد. برای همین هم هست که هنر شکل گرفته است. آدم‌ها فیلم می‌سازند، کتاب می‌نویسند، نقاشی می‌کشند و مجسمه می‌سازند تا خلق کنند و از آن طرف میلِ به جاودانگی که دغدغه‌ی بشر از ابتدای هستی است و تا انتها نیز خواهد بود را سیراب کنند. برای همین هم هست که در میانِ بازیگران که معمولا فاعلیتِ چندانی در آثار تصویری ندارند، زیاد دیده می‌شود که به هنرهای دیگر نیز روی می آورند. این کار آنان البته همواره موافقان و مخالفان بسیاری دارد که حالا دیگر با زندگی مدرن امروزی، نمی‌تواند محلی از اعراب داشته باشد. چرا که حالا هر کس می‌تواند شعر خود را بنویسد و اثر خود را خلق کند و منتشرش کند.

به گزارش فیلم نیوز، شیلا خداداد به تازگی رونمایی از کتابِ خود را انجام داده است؛ اما او تنها بازیگری نیست که وارد این عرصه شده است. در این لیست نگاهی داریم به بازیگرانی که دست به ترجمه یا تالیف یک کتاب زده‌اند.

امیر آقایی | امیر آقایی از جمله بازیگرانی است که تاکنون اشعار فراوانی منتشر کرده است. نخستین کتاب شعر او  «با خود و دیگری اش» نام داشت که توسط نشر چلچله منتشر شد. او یک مجموعه هایکو با نام «بیدها در باد» نیز سروده‌ که در سال ۱۳۸۹ توسط «انتشارات حوض نقره» منتشر شده‌ است. «زمان به وقت ما همیشه ابتدای شب است» دیگر کتابی است که خودش آن را نوشته هایی از روزهایی دور می‌داند که صراحت در کلام بود و صداقت در زبان و لحن. می‌توانستم سر به هوایت باشم، دختر ماه هفتم، من از جغرافیای جهان فقط راه خانه‌ام را بلدم و بیدها در باد از دیگر کتاب‌هایی است که این بازیگر توانا منتشر کرده است؛ اما جز جشنِ امضایی که برای این آثار گرفته، شعرهایش در محافل ادبی سروصدای چندانی به پا نکرده است.

صابر ابر | بهانه‌‌ی ابر برای انتشار کتاب هفت خانه آن‌ورتر، مادرهایی است که بدون اینکه حواسمان باشد، آرام‌آرام محو می‌شوند و تصویر تمام سال‌هایبودنشان هم ناپدید می‌شود. او خود در توضیح این کتاب نوشته است: «پروژه‌ای زیبا و دوست‌داشتنی از مادرهای این سرزمین که هرکدام در گوشه‌ای از این خاک و دیار به مادری کردن مشغول هستند، به همان شکل سنتی و همیشگی که از آن‌ها می‌شناسیم.» هفت خانه آن‌ورتر، حکایتی نوشتاری و تصویری است از 100 غذا از 100 نقطه ایران. در این کتاب عکس‌های با کیفیت و چشم‌نوازی که از زنان کمتر دیده شده این مرزو بوم دارد به چشم می‌خورد. البته «تا هفت خانه آن‌ورتر» بیشتر تک‌نگاری‌های شخصی صابر ابر از مهمان شدن در خانه‌های مادران است، دستور غذاها هم همچنان روایت هستند، ابَر به ما می‌گوید که مادر برای تهیه یک غذا از چه موادی و به چه شکلی استفاده می‌کند. یعنی کتاب نهکاملا دستور آشپزی، نه کاملا سفرنامه و نه کاملا معرفی آدم‌ها و شرایطشاناست، بلکه مجموعه‌ای از این‌ها را در کنار هم قرار داده است.

داریوش اسدزاده | اسدزاده که در کارنامه هنری خود، در بیش از ۲۰۰ تئاتر، ۸۰ فیلمسینمایی و ۷۰ سریال و فیلم تلویزیونی به ایفای نقش پرداخته، کتاب‌هایی چون سیری در تاریخ تئاتر ایران (قبل از اسلام تا پیش از انقلاب)، برگ‌های خواندنی، گزینشی از رویدادهای تاریخی، تماشاخانه تهران به روایت داریوش اسدزاده، خاطرات طهران و لاله‌زار و خاطرات را به چاپ رسانده است. کتاب سیری در تئاتر، شامل بررسی و چگونگی پیدایش و شکل‌گیری تیاتر در دوره‌های مختلف زمان و مکان، شرح‌حال نویسندگان و کارگردان‌ها و بازیگران تا سال 57 است. تعزیه، پانتومیم، آغاز روشنگری و بنیاد گروه‌های نمایشی، سیاه‌بازی، کلاس تیاتر شهرداری، تاسیس تیاتر شهر و مجموعه آن، اولین تیاتر شهر، تیاترهای تهران از سال 1331، اداره کل هنرهای زیبا، بیوگرافی عده‌ای از هنرمندان تیاتر ایران، و تیاتر در شهرستان‌ها از برخی مباحث است.

افسانه بایگان | «افسانه بایگان» در سال 1385 دفتر شعری به چاپ رساند با عنوان «مهر مکتوب» (نشر ایشیق) که در خبرگزاری‌ها بازتاب پیدا کرد اما انعکاس ادبی چندانی به دنبال نداشت. برآیند نقادانه و حرفه ای خوانش این دفتر شعر، از شاعری مبتدی حکایت داشت و خروجی کار، اشعار فوق العاده‌ای نیست و گهگاهی رد پای شاعران در آن دیده می شود. به عنوان مثال در شعر طوقی آورده است: «مرا عهدی است با یادت/ که گرمای حضورت را/ میانه نیمه‌های شب/ به دست واژه های شعر بسپارم.» به هر روی ماحصلِ تلاش شاعرانه‌ی خانم بازیگر، سروده‌هایی نو با مضامین عاشقانه است و در آن به دغدغه‌ها و مسائل زنان در عرصه‌های تاریخی و فرهنگی اشارتی رفته است؛ برای مثال: از جاده‌ی ابریشم، راه می‌بردیم، سوی پروانه شدن، اولین بال بال پروانه، بر دام مشبک توری،گرفتاردر دفتری سنجاق شد و خشکید.

تینا پاکروان | تینا پاکروان؛ نویسنده، بازیگر، تهیه‌کننده و کارگردان، تاکنون کتاب داستان دیشب خدا را عاشق کردم و مجموعه شعر دیشب در حوالی یکانار گم شدم را منتشر کرده است. کتاب مصوّر دیشب خدا را عاشق کردم، حاوی داستانی تخیلی و معنوی است که برای کودکان و نوجوانان به نگارش در آمده است. در داستان آمده است: «نور» پدر و مادرش را در زلزله رودبار از دست داده است. او با مادر و پدر بزرگش زندگی می کند. پدر نور درباره بعضی از افراد که وضعشان خوب بود می گفت: «فلانی داره، خب، خدا خواسته براشون» نور به دنبال کسی است که برایش بخواهد، او مدام فکر می کند که اگر فقیر است و مشکلات زیادی دارد به خاطر این است که خدا برایش نخواسته است. او نمی تواند به مدرسه برود. او در عروسی شرکت می کند و با مفهوم عشق آشنا می شود. او خدا را عاشق خودش می کند و به مدرسه می رود.

مریم پالیزبان | آوردنِ نام مریم پالیزبان در این لیست، چندان محلی از اعراب ندارد؛ چرا که او دارای دکترای فلسفه و علوم انسانی با گرایش مطالعات تئاتری از دانشگاه فرای برلین است و فارغ‌التحصیل رشته هنرهای نمایشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. مریم پالیزبان از محققان مرکز تحقیقات مطالعات فرهنگ و ادبیات برلین(ZFL) است و دوره‌ی فوق دکترای خود را در مطالعات مذهبی با گرایش مطالعات تئاتری از دانشگاه بوخوم در کالج کِته هامبورگر گذرانده است. تألیفات و سخنرانی‌های او به زبان‌های آلمانی، انگلیسی و فارسی در حوزه‌ی مطالعات فرهنگی و گرایش بینارشته‌ای است. رساله‌ی دکترای او با عنوان ابعاد نمایشی قتل در سال ۲۰۱۶ به زبان آلمانی به چاپ رسیده است که به موضوع آیین و نمایش خشونت در حوزه مطالعات تئاتری، به‌خصوص تعزیه می‌پردازد. او اما میان عموم مردم به خاطر بازیگری‌اش شهرت دارد. کتاب شعرخواب‌های من هر روز صبح با دیدن تو تعبیر می‌شوند و حذفیات یتیم از جمله کتاب‌های اوست.

فلامک جنیدی | یک زن تنها در کلان شهر؛ این ایده اصلی اغلب داستان های «فلامک جنیدی» در مجموعه داستان «جایی به نام تاماسکو»ست. «جنیدی» در این مجموعه داستان نشان داد، نویسنده‌ای آشنا با اصول داستان نویسی است. داستان اول مجموعه روایت زنی تنهاست که معشوق خود را از دست داده است. او به هر دری می‌زند تا به آرامش پیشین برسد اما همه جای خانه، حکایتی از خاطرات معشوق است. زن تلاش دارد با ایجاد مشغولیت هایی بی معنی، خود را از بند گذشته رها کند اما هر حرکت او، نوعی بازگشت دایره وار به «گذشته» است. اینحرکت فیزیکی و ذهنی بی فرجام در داستان های دیگر هم به چشم می خورد. شخصیت اصلی داستان برای دم کردن چای، جارو کردن خانه، دعوت کردن مهمان و … می رود اما در واقع به دنبال چیز دیگری است. استیصال چنین شخصیتی سبب می شود نه «اکنون» داشته باشد و نه «آینده» . «جایی به نام تاماسکو» یکی از مجموعه داستان های موفقی است که در سال های اخیر به قلم بازیگران و اهالی سینما و تلویزیون نوشته شده است. این مجموعه داستان از سوی برگزار کنندگان جایزه گلشیری،شایسته تقدیر شناخته شد.

لیلا حاتمی | لیلا حاتمی نیز کتاب گرترود را ترجمه کرده است. این کتاب واپسین فیلمکارل تئودور درایر، سینماگر نامدار دانمارکی است. شاهکاری در ردیفآخرین کوارتت‌های بتهوون. با همان اقتدار، عشق، جنون، و نوآوری. فیلمیدر ستایش عشق و زندگی، در جهانی که این دو را بی‌معنا کرده است. فیلم‌نامه‌ی گرترود خود یک اثر درخشان ادبی است. در این کتاب برگردان فیلم‌نامه همراه است با گفت‌وگویی با درایر، شرحی از واپسینسال‌های زندگی‌اش و مقاله‌هایی درباره‌ی زندگی و آثار این هنرمند، یکیاز بزرگ‌ترین هنرمندان سده‌ی بیستم. این کتاب، داستان زنی به نام گرترود را روایت می‌کند که در جست‌وجویعشق واقعی است. داستان کتاب با این جمله آغاز می‌شود: «گرترود، زنیمیانسال است که سال‌ها پیش با گابریل، شاعری جوان، ازدواج کرده بود. اما پس از چندی به دلیل بی‌توجهی همسر، از او جدا شده و با گوستاو، سیاست‌مداری سالخورده، ازدواج کرده است. اما سرانجام اینازدواج نیز ناکامی است و گوستاو چنان سرگرم مسائل کاری خویش است که همسر را از یاد برده است.» گرترود، همواره در جست‌وجوی عشق واقعیاست. عشقی که استوار بر برابری روابط مرد و زن باشد. اما مردهایی که در مسیر او قرار می‌گیرند، نمی‌توانند انتظار او را برآورده کنند.

شیلا خداداد | شیلا خداداد در ادامه ترجمه آثار «جینین ساندرز» به تازگی کتاب دیگری از او با نام «امید» را ترجمه کرده که اوایل هفته جشن امضا و رونمایی از آن برگزار شد. او در سال 1398 کتابِ «بعضی راز‌ها را نباید نگه داشت» نوشته‌ی این نویسنده را با موضوع کودک آزاری منتشر کرددر این کتاب به والدین آموزش داده می‌شود که چگونه درباره‌ی این مقوله با کودکان خود صحبت کنند. این بازیگرِ شناخته‌شده می‌گوید از آنجا که خود یک مادر است، همواره دغدغه‌ی این ماجرا را داشته و این مهارت‌ها را به کودکانِ خود آموزش می‌دهد؛ اما در عین حال می‌خواسته تا دیگر کودکان هم بدانند که نباید به کسی اجازه دهند از یک حد مشخصی به آن‌ها نزدیک‌تر شود. خداداد، حق ترجمه و حق انتشار این کتاب را به‌صورت قانونی از نویسنده اخذ کرده و در صحبت با او، قرار شده تا دیگر کتاب‌هایش را نیز ترجمه کند، که ترجمه کتاب امید در ادامه همین اتفاق است.

مرجان شیرمحمدی | «مرجان شیرمحمدی» نخستین اثر داستانی اش را در سال 1380 با عنوان «بعد از آن شب» منتشر کرد که برنده جایزه گلشیری نیز شد. او در نخستین کتابش، نشان داد که نویسنده‌ای تواناست. «یک جای امن» کتاب دیگر او بود که به لحاظ دراماتیک، ادامه «بعد از آن شب» است؛ اما رمان «این یک فصل …» رمان قدرتمندی نیست. نویسنده هر چه در پرداخت جزئیات، دردو کتاب قبلی استادانه عمل می کند، در این رمان خبری از این ماجرا نیست؛ او همچنین رمان خود با نام «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» را منتشر کرد که بهروز افخمی، فیلمی براساس آن ساخت. خانه لهستانی‌ها نیز دیگر کتاب اوست.

ترانه علیدوستی | در سال 90 در فهرست نامزدهای جایزه کتاب فصل وزارت فرهنگ و ارشاد نام «ترانه علیدوستی» برای ترجمه مجموعه داستان «رویای مادرم» نوشته «آلیس مونرو» به چشم می‌خورد و موفق به دریافتِ این جایزه هم شد. «آلیس مونرو» اولین بار توسط خانم «مژده دقیقی» (با کتاب فرار) به مخاطبان فارسی زبان معرفی شده بود، ضمن اینکه «شقایق قندهاری»نیز کتاب دیگری از این نویسنده را ترجمه کرده بود. «مونرو» یکی از نویسندگان تراز اول دنیاست و مطالعه داستان های او برای هر علاقمندی حائز اهمیت است؛ اما داستان‌های کتاب «رویایمادرم» جزو آثار قوی او به حساب نمی‌آید. این کتاب تاکنون تنها تجربه‌ی بازیگری است که چند سالی است از دنیای بازیگری خداحافظی کرده است.

اندیشه فولادوند | عطسه‌های نحس مجموعه‌ی اشعار اندیشه فولادوند است که تا قبل از سال ۱۳۸۷ سروده شده‌اند. فولادوند سبک خاص خودش را در شاعری دارد. بخش‌های زیادی از شعرهای این کتاب عاشقانه هستند و بعضی از آن‌ها مثل شعر «انفجار لاشه» توسط رضا یزدانی خواننده‌ی پاپ راک ایران،خوانده شده اند. هم چنین سیزده شعر از اشعار این مجموعه در آلبومیبا آهنگسازی فریبرز لاچینی در سال ۱۳۹۰ منتشر شده است. اندیشه فولادوند پس از آن در سال ۱۳۹۳ کتاب شلیک کن رفیق منتشر شده است. هر دوی این کتاب‌ها توسط انتشارات ثالث منتشر شده و چندینبار هم به تجدید چاپ رسیده‌اند.

رضا کیانیان | بازیگر سرشناس سینما، تئاتر و تلویزیون، انس فراوانی با ادبیات دارد و به عنوان نخستین کتابِ خود سومین سرنوشت داوود را منتشر و طی 3 دهه گذشته، کتاب‌های تحلیل بازیگری، شعبده بازیگری، بازیگری در قاب، ناصر و فردین، عکس‌های تنهایی، قار سوم و کتاب کودکان را منتشر کرد. اما پرفروش‌ترین کتاب کیانیان، این مردم نازنین است که داستان 100 مواجهه مردم با اوست. این اثر قصه‌واره‌هایی است که بیشتر به یادداشتهای روزانه و درج اتفاقات جالب شبیه هستند تا داستانک . کیانیان در این کتاب می‌گوید که شهرت، تنهایی را می‌دزدد. همه‌جا نگاه‌ می‌کنند. همه‌جا با تو هستند. زیر ذره‌بین هستی. فقط در خانه می‌شودتنها بود. اگر تلفن‌های علاقمندان بگذارند. در خانه هم باید همیشه پرده‌ها کشیده باشد. همسایه‌ی علاقمند هم زیاد است. من هم مثل هر آدم دیگری تنهایی می‌خواهم. من هم به تنهایی نیاز دارم. بازیگری در هر شکل‌ تنهایی ندارد. بازیگر، پشت صحنه و روی صحنه همیشه با عده‌ایدم‌خور است. تنها نیست… من در خیلی قلب‌ها، خانه‌ای دارم. هیچ‌وقتآواره نمی‌شوم. بی‌سرپناه نمی‌مانم. این همه قلب، این همه خون، این همه تپش. این‌همه عشق، این‌همه تنهایی و ا ین‌همه مردم. این‌ مردم نازنین.

نیکی کریمی | چند سال پیش کتابی از حنیف قریشی، نویسنده پاکستانی – انگلستانی با عنوان «نزدیکی» منتشر شد که نام نیکی کریمی به‌عنوان مترجم روی آن نوشته شده بود. او بعد از آن کتاب «عشق سال‌های غم» را منتشر کرد.حنیف قریشی در سال ۱۹۵۴در انگلستان متولد شد و در کینگز کالج لندن فلسفه خواند. او کار خود را با نمایشنامه‌نویسی آغاز کرد. ترجمه کتاب «نور ماه بر درختان کاج» که شامل هایکوهای جاناتان کلمنتس است و همچنین ترجمه زندگینامه مارلون براندو با عنوان «آوازهایی که مادرم به من آموخت» نوشته رابرت لینزی برخی دیگر از کتاب‌های این بازیگر هستند.

 سایر بازیگران

الهام پاوه‌نژاد نیز تاکنون دو کتاب هشت صبح هشت اسفند و پازل شعر امروز را به چاپ رسانده است. او کتاب شعر دیگری به نام «قطعه ۹۴ ردیف ۷ شماره…» را نیز منتشر کرده است. بهاره رهنما «چهار چهارشنبه و یک کلاه گیس» عنوان مجموعه داستانی از «بهاره رهنما» بود که در سال 88 توسط نشر چشمه منتشر شد. او در سال بعد، دومین مجموعه داستانی خود با عنوان ماه هفت شب را به چاپ رساند. مالیخولیای محبوب من در سال 92 به اندازه‌ای محبوب شد که طی دو ماه به چاپ سوم رسید. رهنما در سال 94، مجموعه شعر زن باران را منتشر کرد که حاصل 20 سال سرایش اشعار سپید این بازیگراست. رهنما در سال 96 نیز پای به جاده زدن را روانه بازار نشر کرد. کیکاووس یاکیده دوبلور و بازیگر شناخته‌شده سینما، تلویزیون و تئاتر تاکنون 7 کتاب را منتشر کرده است. یاکیده تاکنون مجموعه شعر بانو و آخرین کولی سایه فروش را در سال 81، مجموعه داستان کوچه بابل را در سال 82، مجموعه شعر پیراهن تنگ یک خواب بلند را در سال 86، سایه در میان دری نیمهگشوده را در سال 93 و به او که شما نمی شناسیدش را در سال 1400 منتشر کرده است. بهنوش بختیاری نیز با مجموعه داستان کلاغ‌های قیطریه شامل ده داستان در سال 1395، منتشر کرد. این کتاب ویراستار نداشت و به همیندلیل پر از اشتباه های فرمی و نوشتاری است. لیلا اوتادی در زمستان 1393، کتاب شعری با عنوان در بهشتی که کلاغینیست، مترسک هم نیست را که شامل ۳۵ قطعه شعر سپید است، به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرد.