نگاهی به پروژه‌های عظیم تئاتری که در این سال‌ها روی صحنه رفته‌اند به بهانه در پیش بودن اجرای نمایش«نبرد رستم و سهراب» | در بارگاه باشکوه تئاتر

سما بابایی | نبرد رستم وسهراب» به کارگردانی حسین پارسایی یکی از پروژه‌های عظیم تئاتری است که به زودی در باشگاه انقلاب با حضور جمعی از ستارگان روی صحنه می‌رود این در حالی است که طی این سال‌ها پارسایی و برخی دیگر از کارگردانان تئاتری تلاش‌هایشان برای تولید آثار عظیم صحنه‌ای منجر به ساخت نمایش‌هایی چون «رمئو و ژولیت»، «بینوایان»، «سی»، «الیورتویست»، «مری پاپینز»،«هفت خوان اسفندیار» و… شده است.

 به گزارش فیلم‌نیوز، روزگاری تئاتر ایران یک سالن اصلی داشت با ظرفیتِ 570 نفر و یک تالار وحدت با گنجایش حدود هفتصد نفر مخاطب؛ بقیه هر چه بود سالن‌های کوچک بود که حالا اصلا دیگر نشانی هم از خیلی‌هایش نیست یا اگر هست به سیاقِ گذشته، چندان پرفروغ نیست. در همان سالن‌های تنگ و تاریک و بی‌امکانات اما، اجراهایی روی صحنه می‌رفت از بزرگانی که هنوز که هنوز است، اسم‌شان که می‌آید، آدم‌ها (یعنی آن‌هایی که دل در گرو هنر دارند)، به احترامشان بی‌اختیار می‌ایستند. خوب یا بد اما آن تئاتر، برای یک قشرِ خاص بود. برای روشن‌فکر جماعت، برای هنرپیشه و نقاش و خطاط و نویسنده و شاعر. مردم اصلا خودشان را در جایگاهی نمی‌دیدند که بروند یک سالن و تئاتر ببینند. می‌رفتند هم چیزی سر در نمی‌آوردند. زمانه حالا اما عوض شده است. این خوب است یا بد؟ کسی چه می‌داند. فقط می‌دانیم که این روزها، روزهای تئاترهای بزرگ است با ستاره‌های سینما و طراحی‌های لباس و صحنه‌ی پرزرق و برق و موسیقی‌هایی که تعداد نوازندگانش سر به فلک می‌کشد. نمایشی که مخاطبان اصلی آن دیگر مردم هستند و نه خواص. یادِ آقای بهروز غریب‌پور همیشه سبز است که او بنیان‌گذارِ ترسیم شکلی از تئاتر است که مخاطبان گسترده داشته باشد. 

 بینوایان| بهروز غریب پور| فرهنگسرای بهمن| 1375

 بینوایان به کارگردانی بهروز غریب‌پور را می‌توان اولین نمایشِ عظیم تئاترِ ایران پس از انقلاب دانست. اثر در سالِ 1375، در فرهنگ‌سرای بهمن (همان مکانی که تا پیش از این کشتارگاه بود و به همتِ غریب‌پور و حمایتِ کرباسچی فرهنگ‌سرا شده بود) روی صحنه رفت. برای بسیاری از کسانی که در آن سال تماشاگرِ این اثر بودند، طراحی لباس، نورپردازی، صحنه‎آرایی و چهره‎پردازی این نمایش بسیار خارق العاده می‌‌‌نمود. غریب‌پور در این نمایش، برای اولین بار از میکروفون‌های بی‌سیم استفاده کرد و مخاطبان را بسیار هیجان‌زده. بعید است کسی بینوایان را دیده باشد و شخصیت ژان والژان با بازی مهدی فتحی و ژاور با بازی بهزاد فراهانی را از یاد برده باشد.بینوایان، سرآغاز جان‌گرفتن تئاتر ایران بود.

 رومئو و ژولیت| علی رفیعی| تالار وحدت| 1379

تحولات دوم خرداد سبب شد تا «علی رفیعی» پس از سال‌ها دوری، بار دیگر به صحنه‌ی تئاتر بازگردد. برای نمایش »خاطرات و کابوس‌های یک جامه‌دار به او بودجه دادند، اما او تصمیم گرفت به جایش، سه نمایش (یک روز خاطره‌انگیز برای دانشمند، عروسی خون و رومئو و ژولیت) را اجرا کند.رفیعی با روی صحنه بردن اثری از شکسپیر، تلاش کرد، شرایط اجتماعی را به باد انتقاد بگیرد. این نمایش کاملا متاثر از آموخته‌های رفیعی درباره‌ی تئاتر در فرانسه بود. او می‌دانست تئاتر براى دیدن است نه شنیدن و اگر کلام نتواند ما‌به‌ازاى تصویرى خودش را روى صحنه پیدا کند، آن کلام بهتر است تبدیل به خطابه و نطق و مقاله و کتاب شود.حضور محمدرضا فروتن که در آن سال‌ها جوان اول سینمای ایران بود در نقش «رمئو» واکنش‌های زیادی را به همراه داشت.

می سی سی پی نشسته می‌میرد| همایون غنی‌زاده| تالار وحدت| 1395

«می‌سی‌سی‌پی نشسته می‌میرد» برداشتی آزاد از نمایش‌نامه‌ای از دورنمات بود و دو روایت داشت. روایت فیلمی که بر مبنای ازدواج اقای می‌سی‌سی‌پی در حال ساخت است و مخاطب حضور کارگردان و عوامل تولید یک فیلم را روی صحنه مشاهده می‌کرد و دوم قصه‌ی نمایشنامه ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی. غنی‌زاده در این کار به استفاده از دیالوگ‌ها و گاهی استفاده از صحنه‌های فیلم‌های اکشن در سینمای هالیود روی آورد، همچنین انتخاب موسیقی فیلم‌های معروف در سینمای جهان و استفاده در جریان درام؛ سبب خلقِ یک فیلم-تئاتر شد. ترکیب بازیگران (سیامک صفری، ویشکا آسایش، سجاد افشاریان، بابک حمیدیان و داریوش موفق) یکی از مهم‌ترین دلایلِ موفقیت این اثر بود. این نمایش در آن زمان فروش دو میلیاردی را تجربه کرد و توانست رکورد فروش تئاتر در تاریخ ایران را بشکند.

سی| علی‌اصغر دشتی| کاخ سعدآباد| 1396

کنسرت- نمایش سی به کارگردانی علی‌اصغر دشتی و کار مشترک همایون شجریان و سهراب پورناظری، بر اساس سه داستان از داستان‌های شاهنامه (زال و رودابه، رستم و اسفندیار و رستم و سهراب) با هدف بازسازی هویت ملی و آشنایی با فرهنگ فراموش شده‌ی ایران زمین روی صحنه رفت. در این نمایش که بر اساس متنی از »نغمه ثمینی» روی صحنه رفت، مخاطب با اثری چند رسانه‌ای مواجه بود.در این اثر سحر دولتشاهی، صابر ابر و مهدی پاکدل حضوری موفق از خود نمایش دادند؛ اما بدون شک همایون شجریان با خوانندگی‌اش یکه‌تاز میدان «سی» بود.او در این اثر، تصانیفِ سهراب و تهمورس پورناظری را به اجرا در می‌آورد. قطعه‌ی پایانی نمایش با عنوانِ «ایران من» که در آن کار اجرا شد، حالا بدل به یکی از مهم‌ترین قطعاتِ ملی- میهنی شده است.

الیور توئیست| حسین پارسایی| تالار وحدت| 1396

الیور توئیست (رمان مطرح چارلز دیکنز) از زمان نگارش تاکنون بارها مرجع آثار نمایشی بوده است و یکی از مشهورترینِ آنان اقتباسِ موزیکالِ «لیونل بارت» از آن با نامِ «الیور». حسین پارسایی، همین فیلم را منبع اقتباس خود برای روی صحنه بردنِ «الیور توئیست» قرار داد. در این اثر نوید محمدزاده، مهناز افشار و هوتن شکیبا به عنوانِ مثلت اصلی نقش‌های بیل، نانسی و فاگین را اجرا می‌کردند.چالش اصلی کارگردان در این نمایش اما، علاوه بر موزیکال بودن، گروه پرتعداد بازیگران نمایش بود که بخش اعظمی از آنان را کودکان شکل می‌دادند و دو بازیگر کودک، غافل‌گیرکننده ظاهر شدند. پارسایی با «اولیور توئیست» راهی را در اجرای تئاترهای موزیکال آغاز کرد که هم‌چنان نیز ادامه دارد و قرار است «نبرد رستم و سهراب» را اجرا کند.رهبری گروه موسیقی این اثر را «بردیا کیارس» برعهده داشت.

بینوایان| حسین پارسایی| هتل اسپیناس| 1397

پارسایی، تئاتر موزیکال بینوایان را نیز متاثر از فیلمی به همین نام به کارگردانی تام هوپر و موسیقی‌های «کلود میشل شوئنبرگ» برای این فیلم روی صحنه بُرد. ترانه‌های این نمایش را آلن بوبیل و جین‌مارک ناتل نوشته‌ بودند و توسط تیمی از مترجمین، به فارسی برگردانده شد.پارسایی در این نمایش از چهره‌هایی استفاده کرد که بیش‌تر سینمایی بودند. نقش ژان والژان را پارسا پیروزفر برعهده داشت. او اتفاقا شروع کار تئاتری‌اش با «بینوایانِ» غریب‌پور بود و در آنجا نقشِ داماد ژان وال ژان (با بازی مرحوم مهدی فتحی) را ایفا می‌کرد و در اینجا خود، ژان والژان شده بود. نوید محمدزاده بازرس ژاور را بازی کرد و هوتن شکیبا و سحر دولتشاهی، موسیو و مادام تناردیه بودند. اشکان خطیبی هم در نقش ماریوس، عاشق‌پیشه انقلابی ظاهر ‌شد و پریناز ایزدیار کوزت را بازی ‌کرد.

مری پاپینز| احمد سلیمانی| تالار وحدت| 1398

«مری پاپینز» از جمله مشهورترین و محبوب‌ترین موزیکال‌های دنیای نمایش و سینماست و تا امروز اقتباس‌های متعددی از آن شده است. »احمد سلیمانی» نیز، این نمایش را با الگوبرداری از نسخه‌ی خارجی فیلم «مری پاپینز» (به کارگردانی رابرت استیونسون و تهیه‌کنندگی والت دیزنی) روی صحنه بُرد. دراماتورژی و ترانه‌سُرایی این اثر را محمدرضا کوهستانی و رهبری ارکستر را منوچهر صهبایی برعهده داشت. بهنوش طباطبایی، در این نمایش، نقشِ مری‌پاپینز را برعهده داشت و علاوه بر او، مهراوه شریفی‌نیا، آرمین رحیمیان و احسان کرمی نیز به عنوان بازیگر در صحنه حضور داشتند.سلیمانی در این اثر با بهره‌گیری از  بیش از صد هنرمند گروه حرکت و آواز، در روزهای ناخوشِ شخصیتی خیالی را نمایش داد که می‌تواند دنیای واقعی را رنگ و بویی بهتر ببخشد.

 عروس مردگان| امیدرضا سپهری| هتل اسپیناس| 1398

تئاتر «عروس مردگان»، همان داستان انیمیشن عروس مردگان، ساخته‌ی تیم برتون بود و داستان مردی به نام ویکتور را نمایش می‌دادکه قصد ازدواج با دختری به نام ویکتوریا را دارد و اشتباهی در حین تمرین مراسم خواستگاری، از یک دختر در عالم مردگان خواستگاری می‌کند.نمایش از گریم و چهره‌پردازی بازیگران گرفته تا نوع طراحی لباس و صحنه به اثرِ برتون وفادار بود. بازیگران این نمایش میلاد کی‌مرام، امیر جعفری، نیکی کریمی، نازنین بیاتی، مهران احمدی و شقایق دهقان بودند. گروه «ایستگاه» نیز موسیقی اثر را اجرا می‌کرد. سرپرستی آوازها نیز برعهده‌ی «میلاد مهدوی» بود. قرار بود بعد از این اثر، کارهای دیگر تیم برتون چون سویینی تاد، ماهی بزرگ، ادوارد دست قیچی و آلیس در سرزمین عجایب هم با همین تیم روی صحنه برود؛ اما این اتفاق رخ نداد و حتی «عروس مردگان» هم نتوانست اجراهای بسیاری را از سر بگذراند.

 هفت‌خوان اسفندیار| حسین پارسایی| تالار وحدت| 1402

پارسایی بعد از چندین نمایش موزیکال که سبقه‌ای غربی داشتند، روی متنی از شاهنامه کار کرد و «هفت‌خوان اسفندیار» را روی صحنه برد. او در این نمایش، قصه‌ای کمتر آشنا از شاهنامه را دراماتیزه و روزآمد کرد. پارسایی با اقتباس آزاد از شاهنامه، اسفندیاری در دسترس‌ خلق کرد که از افسانه بودن تبدیل به یک کاراکتر قابل لمس شده بود.برای این کار، در ابتدا نسخه‌ی نمایشی هفت خان اسفندیار نوشته و سپس بخش‌هایی از دیالوگ‌ها در قالب  ترانه‌ سروده شد و در نهایت نسخه‌ی نهایی موزیکال آماده شد. این نمایش قرار بود با گروه بازیگرانِ متفاوتی چون امین حیایی، اشکان خطیبی و … روی صحنه برود؛ اما در پی اتفاقات سال 1401، بسیاری از بازیگران از حضور در آن انصراف دادند و بازیگرانِ جدیدی چون امین زندگانی، امیررضا دلاوری، امیرکاوه آهنین جان و …آن را اجرا کردند. 

سیصد| امیر جدیدی و رضا گوران| کاخ سعدآباد| 1401 و 1403

امیر جدیدی در اولین تجربه‌ی کارگردانی خود در تئاتر، کنسرت-نمایش «سی‌صد» را با داستانی نوشته‌ی محمد رحمانیان با موضوعِ کتاب‌سوزی نیشابور و نجات شاهنامه‌ روی صحنه برُد. این نمایش امسال هم با داستانی دیگر از رحمانیان که این بار، درباره‌ی مبارزه و مقاومت مردم شیراز در مقابل لشگر مغول است، روی صحنه رفت. البته در ابتدا قرار بود رحمانیان خود این اثر را کارگردانی کند که این اتفاق رخ نداد و «رضا گوران» به عنوان مشاور همراه پروژه شد.عوامل کار می‌گویند ایجاد کنش در بطن ذهن مخاطب در حفظ زبان ملی ایرانیان به عنوان مرکز یک‌پارچگی سرزمین و پیوند دوباره جوانان با موسیقی و شعر اصیل از اهداف این پروژه است.این اثر که محصول سهراب پورناظری و تهمورس پورناظری است، در هر دو اجرای خود از حضور ستارگانِ سینما استفاده کرد.

نبرد رستم و سهراب| حسین پارسایی| ورزشگاه انقلاب|  1403|

پس از نمایش «هفت خوان اسفندیار»، حالا حسین پارسایی می‌خواهد «نبرد رستم و سهراب» را روی صحنه ببرد، داستانی دیگر از شاهنامه و باز هم به شکلِ موزیکال. گویا سالِ گذشته (۲۵ اسفند ماه) که سال‌روز پایان سرایش شاهنامه‌ی فردوسی است، پیش‌تولید این کار شروع شده و کارگردانی که حالا سهمِ بسیار در تولید آثارِ موزیکال دارد، این‌بار قصد روی صحنه‌بردنِ موزیکال اساطیری «نبرد رستم و سهراب» را دارد. در خلاصه‌ی این نمایش آمده است: «سهراب سپاهی از تورانیان آماده کرده در جست‌وجوی پدرش رستم به مرز ایران لشگر کشیده و قصد دارد کاووس‌شاه را از تخت به زیر کشاند و رستم را بر تخت شاهی نشاند. اما تقدیر این گونه است تا تراژدی مرگ سهراب به دست پدرش رقم بخورد.» پارسایی سیلی از ستارگانِ سینما (الناز شاکر دوست، پردیس احمدیه، امیر آقایی، سینا مهراد و دیگران) به همراه علی زند وکیلی در این نمایش حضور دارند.