در سینمای ایران بازیگران زیادی نقش «مادر» را بازی کرده‌اند، اما زنده یاد جمیله شیخی در فیلم «مسافران» وجه دیگری از دنیای مادرانه یک زن را که بهرام بیضایی آن را طراحی و خلق کرده بود را به شکل خارق العاده‌ای ایفا کرد.
«مسافران» هشتمین فیلم بلند سینمایی بهرام بیضایی است؛ فیلمی که در جشنواره دهم فیلم فجر بسیار مورد توجه قرار گرفت و با نامزدی در ۱۱ رشته، موفق به دریافت ۶ جایزه شد. جمیله شیخی یکی از متفاوت‌ترین بازی‌هایش را در این فیلم به نمایش گذاشته است..
درباره نقش : «مسافران» درباره آینه ای است که قرار است توسط زن و شوهری به تهران آورده شود و سر سفره عقد ماهرخ قرار بگیرد. مسافران در جاده تصادف می‌کنند و می‌میرند اما خانم بزرگ که بزرگ خاندان است، مرگ آنها را باور نمی‌کند و معتقد است هرطور شده می‌رسند. او از ماهرخ می‌خواهد که در مراسم ختم، لباس عروس به تن کند و مهیای مراسم عروسی شود. با پوشیدن این لباس، مسافران هم سر می‌رسند و آینه را با خودشان می‌آورند. آنچه بیش از همه درباره نقش خانم بزرگ اهمیت دارد باور او به زنده ماندن آنهاست. او با اینکه شواهد موجود درباره مرگ مسافرها را می بیند اما نمی‌پذرد و با تحکم می‌خواهد این مرگ را نقض کند. مدام می‌گوید آنها در راهند و قول داده‌اند و بالاخره از راه می‌رسند. .
ویژگی بازی : جمیله شیخی بیشتر به عنوان مادر مقتدر و جدی در سینمای ایران شناخته می‌شود. اینبار اما این اقتار را به شیوه دیگری به نمایش گذاشته است. او از ابتدای فیلم مدام تلاش می‌کند همه چیز به بهترین شکل برای عروسی محیا شود. از آنها می‌خواهد از خرابی و مرگ نزنند و دهان شیرین کنند. برخلاف دیگران، رفتارش همراه با آرامش و طمانینه است و هیچ شکی به دلش راه نمی‌دهد. درواقع در نگاه و رفتار و صحبت‌هایش امید و ایمان را منتقل می‌کند و در طول فیلم به عنوان نماد امید به زندگی شناخته می‌شود.
افتخارات : جمیله شیخی در دهمین جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم سینمایی مسافران برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد.
