تجدید خاطره فیلم «گیج‌گاه» با آنهایی که در دهه شصت و هفتاد پای ثابت نقش‌های منفی فیلم‌های اکشن و حادثه‌ای بودند از رضا طوفان تا فتحعلی اویسی | بدمن‌ها

فیلم «گیجگاه» که روزهای اکران خود در سینماهای کشور را پشت سر می‌گذرد، یادآور خاطراتی از سینمای اکشن دهه 60 و هفتاد است. یکی از برجسته‌ترین این خاطرات شخصیت‌های منفی فیلم‌های اکشن هستند. در خود این فیلم هم برای ادای دین به بازیگران قدیمی نقش‌های منفی، تعدادی از این چهره‌ها حضور دارند.

 به گزارش فیلم‌نیوز، در تقابل با قهرمان فیلم‌های اکشن، همیشه ضد قهرمان‌ها و شخصیت‌های شروری حضور دارند که گاهی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. در دهه 60 و 70 که اوج فیلمسازی اکشن در سینمای ایران بود، در کنار قهرمان‌های داستان، دایره‌ای مشخص از بازیگران حضور داشتند که همیشه نقش‌های منفی بر عهده آن‌ها بود. بسیاری از این چهره‌ها امروز کم‌کار شده‌اند، در گذشته‌اند یا در ژانرهای دیگر فعالیت می‌کنند، اما هنوز خاطرات نقش‌های منفی آنها در ذهن مخاطب باقی مانده. در ادامه به برخی از بازیگرانی که نقش‌های منفی آنها در فیلم‌های اکشن در خاطرات ماندگار شده، پرداختیم. نام بازیگران به ترتیب حروف الفبا مرتب شده اند.

کاظم افرندنیا | یکی از چهره‌های به یادماندنی نقش‌های منفی دهه 60 و هفتاد، کاظم افرندنیا است. این بازیگر در تمام سال‌های فعالیتش در نقش مکمل بازی کرد، اما همیشه باعث جلبت توجه مخاطب به نقش‌های مکمل و منفی می‌شد. او بازیگری را از دهه 50 شروع کرد و تا سال‌های پایانی عمرش در دهه 90 همچنان فعال بود. اما او قابلیت‌های خود در بازی نقش‌های منفی را در فیلم‌هایی مثل «کانی مانگا»، «جدال در تاسوکی»، «عملیات کرکوک» و «ضربه طوفان» به شکل ویژه‌ای به مخاطب نشان داد.

فتحعلی اویسی | او دانش‌آموخته بازیگری از آمریکا بود و در اواسط دهه پنجاه وارد کار حرفه‌ای سینما شد. اما در دهه شصت با حضور در فیلم‌هایی مانند «سرب» و «ناخدا خورشید» به عنوان چهره‌ای که می‌تواند در بازی نقش‌های منفی موفق باشد به مخاطب معرفی شد. او برای این فیلم‌ها نامزد دریافت سیمرغ از جشنواره فیلم فجر هم شد. ورود اویسی به نقش منفی‌های فیلم‌های اکشن با فیلم «قرق» در سال 1370 اتفاق افتاد و پس از آن در «بدل» سال 1372 ادامه پیدا کرد. اما اوج حضور او در نقش‌های منفی، در فیلم «حادثه در کندوان» در سال 1374 بود که براساس یک داستان واقعی ساخته شده. او در این فیلم نقش یک سارق حرفه‌ای را داشت. اویسی در آن دهه در فیلم‌های غیر اکشن هم بیشتر برای نقش‌های منفی انتخاب می‌شد که شاخص‌ترین فیلمش ، «میخواهم زنده بمانم» به کارگردانی زنده یاد ایرج قادری بود. از اواخر دهه 70 اویسی تغییر مسیر داد و وارد ژانر کمدی شد.

کامران باختر | محمدعلی باختر مشهور به کامران باختر، از بازیگرانی بود که در تمام سه دهه فعالیتش در سینما در نقش مکمل حضور داشت. اما شاید تصویر و شهرت او به لیست طولانی از فیلم‌های اکشنی بر می‌گردد که در دهه 60 و 70 در آنها حضور پیدا کرد. او در بیشتر فیلم‌ها نقش منفی بر عهده داشت و یا در گروه خلافکاران داستان قرار می‌گرفت. «تیغ و ابریشم»، «ردپای گرگ»، «طعمه»، «بلوف»، «مجازات» و… از نقش‌های برجسته او در ژانر اکشن هستند. اما شاید نقشی که بیشتر از سایر کاراکترهای او در یادها مانده، فیلم «افعی» به کارگردانی محمدرضا اعلامی است. او در فیلم نقش معاون رییس گروه شبه نظامی‌های شرور را بر عهده داشت. باختر در پایان دهه هفتاد با حضور کوتاهی در فیلم «سگ کشی» بهرام بیضایی در نقش یکی از برادران سنگستانی، خاطرات دو دهه شخصیت‌های منفی‌ خود را برای مخاطب زنده کرد.

عنایت بخشی | شاید شهرت عنایت بخشی برای بازی در نقش‌های منفی بیشتر به پیش از انقلاب بازگردد. اما او در دهه شصت هم سابقه بازی کاراکترهای منفی را در کارنامه دارد. بخشی در چند فیلم به عنوان ضد قهرمان در کنار قهرمان اصلی آن سال‌ها یعنی جمشید هاشم‌پور قرار گرفته. از نقش‌های منفی او در دهه شصت می‌توان به «محموله»، «پوزپلنگ»، «جدال» و «مشت» اشاره کرد. عنایت بخشی با ورود به دهه هفتاد کمتر در آثار اکشن حضور پیدا می‌کرد و بیشتر به سمت کارهای تاریخی و درام رفته بود. اما در این دهه هم با فیلم «آخرین خون» نقش منفی ماندگاری را از خود در ذهن مخاطب باقی گذاشت.

محمد برسوزیان | یکی از بازیگرانی که بیش از هرچیز ویژگی‌های ظاهری او به انتخابش برای نقش‌های منفی کمک می‌کرد، محمد برسوزیان است. قد بلند، هیکل چهارشانه و سیبیلی پرپشت که به صورتش جلوه‌ای خشن می‌داد. او از دهه 60 اغلب در نقش‌های منفی فیلم‌های سیاسی حضور داشت و پس از آن هم در چند فیلم جنگی نقش فرماندهان عراقی را بر عهده ‌گرفت. اما یکی از برجسته‌ترین نقش‌های او در فیلم «بندر مه آلود» امیر قویدل بود که نقش یک خلافکار را بازی می‌کرد و در جدالی تن به تن با پلیس باید خود را از مهلکه نجات می‌داد. برسوزیان در دهه هفتاد هم در آثاری مثل «چشم شیطان»، «شب روباه»، «پنجه در خاک» و «بازی با مرگ» در نقش منفی بازی کرد، اما کم کم پس از پایان این دهه از سینما فاصله گرفت و حضوری کم‌رنگ در تلویزیون داشت.

جلال پیشواییان | به او لقب مشهورترین بدمن سینمای ایران را داده‌اند. پر رنگ‌ترین تصویر از پیشواییان، بازی او در نقش یکی از برادران آب منگل در فیلم «قیصر» است. پیشواییان از سال 1340 وارد سینما شد و در بیش از 80 فیلم بازی کرد و که در بیشتر آنها نقش منفی بر عهده داشت. او در اوایل دهه شصت و پس از پیروزی انقلاب، با فیلم «تیغ و ابریشم» مسعود کیمیایی به سینمای اکشن و نقش‌های منفی بازگشت، اما پس از این فیلم ممنوع‌الکار شد. این موضوع باعث مهاجرت پیشواییان به آلمان شد، اما او در اواسط دهه هفتاد دوباره به ایران بازگشت و در فیلم‌هایی مثل «شاهرگ، «زخمی» و «چشم عقاب» بازی کرد.

منصور خاکی | هوشنگ منصور خاکی، بازیگر پیشکسوت سینمای اکشن ایران بود که در سال 1400 براثر کرونا درگذشت. او به صورت مستمر از دهه 50 در فیلم‌های اکشن حضور داشت و پس از انقلاب هم از سال 1362 به سینما بازگشت. خاکی علاوه بر اکشن‌های پلیسی و جنایی، در فیلم‌های روستایی که نزاع میان ارباب و رعیت را نشان می‌داد هم حضور داشت. از آثاری که او در دهه 60 و هفتاد در آنها نقش منفی بر عهده داشته می‌توان به «افعی»، «فرار از جهنم»، «دل و دشنه» و… اشاره کرد.

حسن رضایی | رضایی یکی از رکورداران بازی در فیلم‌های سینمایی ایرانی است. او در فاصله دهه 30 تا دهه 80 از پرکارترین بازیگران سینما بود. بازیگری که معمولا نقش وردست یا به اصلاح امروزی‌ها «خدنگ» یک خلافکار بزرگ را برعهده داشت. حسن رضایی در دهه 60 و هفتاد در آثار متعددی حضور داشته، اما از برجسته‌ترین فیلم‌های او می‌توان به «بازی تمام شد»، «بندر مه آلود»، «نیش»،«گروگان»، «حرفه‌ای»، «بالاتر از خطر» و… اشاره کرد. به دلیل خاطرات ماندگاری که از نقش‌های منفی او در ذهن مخاطب وجود دارد، عادل تبریزی برای بازی در فیلم «گیجگاه» از او دعوت کرد که در نقش یک ضد قهرمان و سبک بازی‌های گذشته‌اش حضور داشته باشد.

رضا صفایی‌پور | او در سینمای ایران با نام طوفان شهرت دارد. رضا صفایی‌پور از دهه 40 زمانی که هنوز نوجوان بود به دلیل فعالیت‌های ورزشی و مدال آوری در کشتی‌کج، جذب بازیگری و بدلکاری شد. پس از آن صفایی‌پور بیشتر در نقش‌ها منفی فیلم‌های اکشن حضور داشت. پس از انقلاب هم او فیلم «میرزا کوچک خان» به سینما بازگشت و در دهه شصت و 70 حضوری مستمر در آثار اکشن داشت. «شکار درشب»، «ضربه آخر»، «خط آتش»، «حادثه در کندوان»، «شاهرگ» و «چشم عقاب» از برجسته‌ترین آثار صفایی‌پور است. در فیلم «گیجگاه» پس از سال‌ها دوری از سینما، رضا صفایی‌پور دوباره به عنوان بدمن و برای ادای احترام به سال‌ها فعالیتش در این حوزه، حضور دارد.

 نرسی گرگیا | نرسی گرگیا به دلیل صدا و نگاه نافذش در خاطرات همه ایرانی‌ها ماندگار است. او بازیگری را از دهه 40 چروه کرد. پس از انقلاب مدتی را بیکار بود، اما با فیلم «تیغ و ابریشم» به سینما بازگشت و یکی از بازیگران نقش‌های منفی فیلم‌های اکشن دهه 60 و 70 شد. البته گاهی هم در فیلم اکشن نقش مثبت به او داده می‌شد مانند فیلم مشهور «افعی». اما در فیلم‌هایی مثل «پادزهر»، «بندر مه آلود»، «گریز از مرگ» و… نقش‌های منفی بر عهده داشت. مشهور است که نرسی گرگیا معمولا خود در صحنه‌های اکشن بازی می‌کرده و اعتقادی به استفاده از بدلکار نداشته.

مجید میرزاییان | میرزاییان برخلاف دیگر بازیگران ژانر اکشن در ایران کار خود را از پیش از انقلاب شروع نکرد، بلکه از سال 62 وارد سینما شد و «عقاب‌های» ساموئل خاچیکیان از اولین تجربه‌های حضور او در سینما بود. او علاوه بر فیلم‌های جنایی و اکشن در آثار دفاع مقدس هم حضور داشت و اوج فعالیتش در دهه 60 و 70 بود و پس از آن کم‌کار و خانه‌نشین شد. «پایگاه جهنمی»، «بندر مه‌آلود»، «پرواز از اردوگاه» از آثار ماندگار میرزاییان هستند.