بیست سال پیش در نخستین روز مرداد 1383، فیلم «مهمان مامان» اثر محبوب و درخشان زنده‌یاد داریوش مهرجویی اکران شد؛ فیلمی که سال 1382 با اقتباس از روی داستانی به همین نام نوشته هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شد و اولین روز از مرداد سال 1383 روی پرده رفت. فیلم نقدی است به شرایط روز جامعه و زندگی خانواده‌ای با آبرو اما فرودست را در روزی که مهمانی سرزده به خانه‌شان می‌آید روایت می‌کند. مجموعه سختی‌ها و اضطراب‌ها و همدلی‌ها موقعیت‌های جذاب این فیلم را رقم می‌زند و نهایتا به خلق اثری خوش‌رنگ‌وآب و ملموس می‌انجامد؛ اثری که هنوز هم بعد از گذشت بیست سال در ذهن‌ها مانده و رنگ کهنگی روی آن نمی‌نشیند.
به گزارش فیلم‌نیوز، «مهمان مامان» اثر موفقی در کارنامه داریوش مهرجویی است و یکی از مهمترین آثار اقتباسی سینمای ایران به حساب می‌آید. به بهانه بیست ساله شدن اکران این فیلم، نگاهی داریم به ابعاد مختلف آن.
درباره اقتباس | زنده‌یاد داریوش مهرجویی ید طولایی در ساخت آثار اقتباسی داشت و اکثر اقتباس‌هایش هم موفق از آب در می‌آمدند. یکی از مهمترین اقتباس‌های او، «مهمان مامان» بود که بر اساس داستانی به همین نام نوشته هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شد. مرادی کرمانی گفته است این داستان را پس از دیدن فیلم «اجاره‌نشین‌ها» نوشته و خودش به مهرجوئی پیشنهاد ساخت فیلمی برمبنای آن را داده است. فیلمنامه «مهمان مامان» به صورت مشترک توسط داریوش مهرجوئی، هوشنگ مرادی کرمانی و وحیده محمدی‌فر نوشته شده و به اثری ماندگار در کارنامه مهرجویی و بازیگران آن بدل شد.
درباره شخصیت اصلی | عفت خانوم یا همان مامان خسته و دلواپس «مهمان مامان»، از دل داستان‌های خوش رنگ و آب هوشنگ مرادی کرمانی بیرون آمد. زنی که هیچ پیچیدگی خاصی نداشت؛ فقط یک مامان بود؛ یک مامان واقعی با تمام نگرانی‌ها و آبروداری‌ها و تلاش‌هایی که برای سر و سامان دادن زندگی‌اش می‌کند. ماجرا از تماس تلفنی خواهرزاده عفت‌خانم شروع می‌شود. جایی که او می‌شنود خواهرزاده‌اش همراه تازه عروسش می‌خواهد به دیدن او بیایند. شوهر عفت مدتی است بیکار شده و آه در بساط ندارد اما عفت می‌خواهد جلوی عضو جدید فامیل آبروداری کند. تعارف بی‌جای همسرش باعث می‌شود که مهمان‌ها تصمیم بگیرند شام هم بمانند و عفت جز یک پیاله برنج هیچ چیزی برای پذیرایی از آنها ندارد. همسایه‌ها و دوست و آشنا به کمک می‌آیند و بالاخره بعد از تحمل اضطراب و فشار زیاد، عفت سفره شام مفصلی جلو آنها می‌گذارد. همسرش دست‌بردار نیست و بعد از شام، از مهمان‌ها می‌خواهد بمانند تا صبح باهم کله‌پاچه بخورند و این تعارف بی‌جا کار عفت را به سی‌سی‌یو می‌کشد.
درباره انتخاب بازیگران | یکی از مهمترین ویژگی‌های «مهمان مامان» به انتخاب بازیگران و چیدمان آنها کنار هم برمی‌گردد. ابتدا قرار بوده نقش عفت خانوم را مهتاب نصیرپور بازی کند ولی چون خیلی جوانتر ازآن بود که بخواهند نقش یک مامان جاافتاده را به او بسپارند جای خودش را به گلاب آدینه 50 ساله داده. مهرجویی در جایی گفته:«برای نقش عفت خانم «مهمان مامان» دنبال بازیگر می‌گشتم که در مجله فیلم عکس خانم آدینه را دیدم. گفتم یار در خانه و ما گرد جهان می‌گردیم! البته در «زیر پوست شهر» بازی او را دیده بودم اما گریمش آنجا خیلی فرق می‌کرد و با ابروهای کلفت و قیافه زمخت، کمترین شباهتی به عفت خانوم «مهمان مامان» نداشت. ولی می‌شد فهمید بازیگر زیرپوستی ماهری است.» نکته جالب اینکه آن زمان، محمدرضا شریفی‌نیا که دستیار اول کارگردان بوده، ابتدا به آدینه پیشنهاد داده نقش «مش‌مریم» را بازی کند اما او نپذیرفه و گفته با اینکه آرزویش است با مهرجویی همکاری کند اما مشابه این نقش را قبل‌تر در «روسری آبی» داشته و دیگر راضی‌اش نمی‌کند. تا اینکه بالاخره تبدیل به مامان «مهمان مامان» می‌شود. نکته مهم بعدی اینکه نقش یوسف در «مهمان مامان» پیش از پارسا پیروزفر، قرار بوده در اختیار محمدرضا گلزار قرار بگیرد اما داریوش مهرجویی تصمیمش را عوض کرده و پارسا را ترجیح داده است. گلزار آن زمان در مصاحبه‌ای گفته بود کاملا برای این نقش آماده کرده بوده و حتی سر پل تجریش با گردوفروش‌ها می‌نشسته و گردوشکستن تمرین می‌کرده تا این که یک‌مرتبه دیگر با او تماس نگرفته‌اند. البته جایی هم گفته از آنجایی که همزمان با «مهمان مامان» در «کما» هم بازی می‌کرده، مجبور شده ریش‌هایش را بتراشد و برای این کار از مهرجویی اجازه نگرفته و احتمال داده که مهرجویی از این مسئله ناراحت شده باشد. ماجرا هرچه که بود، باعث شد توفیق ایفای این نقش از آن پیروزفر شود.
برگ برنده | مهمترین برگ برنده «مهمان مامان»، بازی گلاب آدینه در نقش عفت‌خانم است. آدینه پیش از «مهمان مامان» در فیلم «زیر پوست شهر» هم نقش مادری از طبقه فرودست را بازی کرده بود و یکی از دلایل داریوش مهرجویی برای انتخاب آدینه، توانایی‌اش در بازی در آن نقش بود. آدینه در «مهمان مامان» نقش مادری بیمار و فقیر اما در عین‌حال آبرومند و با مسئولیت را در موقعیتی بحرانی به تصویر کشید و اوج استیصال زنی از طبقه خودش را بی‌کم‌وکاست به نمایش گذاشت. او طوری با لباس‌های عفت اخت شده بود و با دمپایی پلاستیکی قاچ‌خورده سکندری می‌خورد و مثل زنان ساده این طبقه از ته دل خوشحالی‌اش را بروز می‌داد که کاملا باور می‌کردیم متعلق به همان کوچه و محله است و واقعا توی یخچالش غذایی برای گذاشتن جلو مهمان‌ها ندارد. آدینه گفته که برای این نقش از زنانی الگو گرفته که در خانه خودشان یا اقوامشان کار می‌کرده‌اند. البته نباید از بازی فوق العاده پارسا پیروزفر در نقش «یوسف» هم گذشت که شمایلی تازه و متفاوت از یک جوان معتاد را به نمایش گذاشت.
سکانس به‌یادماندنی | در فیلم «مهمان مامان»، زمانی که بالاخره بعد از تلاش‌ها و خون‌دل‌خوردن‌های فراوان، شام آماده می‌شود و از همسایه‌ها هم دعوت می‌کنند تا سر سفره حاضر شوند، همه با کت‌وشلوار و کروات، رقص‌کنان غذاها را سر سفره می‌اورند و بعد از شام هم مردها دست‌جمعی وسط سفره می‌رقصند. در این‌جا هم داریوش مهرجویی از امضای همیشگی‌اش به عنوان یک زنگ‌تفریح برای اتفاق‌های تلخ بعدی استفاده کرده است. درست بعد از این سکانس خوشحال است که پای دعوت بی‌جای پدر خانواده به میان می‌آید و مادر راهی بیمارستان می‌شود.
افتخارات | «مهمان مامان» در بیست‌ودومین جشنواره فیلم فجر در 9 رشته نامزد سیمرغ شد. علاوه بر نامزدی در رشته‌های کارگردانی و فیلمنامه، نام گلاب آدینه، حسن پورشیرازی، پارسا پیروزفر و فریده سپاه‌منصور هم در فهرست نامزدهای بهترین بازیگری قرار گرفت. این فیلم برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره فیلم فجر شد و در همین رویداد لوح زرین بهترین فیلم از دیدگاه منتقدان را به‌دست آورد. مهمان مامان همچنین نامزد جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی هشتمین جشن سینمای ایران و نامزد جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فوکوئوکا در ژاپن شد.
جایگاه در گیشه | سال 1383 پرفروش‌ترین فیلم سینماها «کما» به کارگردانی آرش معیریان بود و بعد از آن فیلم‌های «مارمولک»، «خوابگاه دختران» و «دوئل» قرار می‌گرفتند. «مهمان مامان» در آن سال با یک میلیون 220 هزار مخاطب، در جایگاه پنجمین فیلم پرفروش سینماها قرار گرفت. این فیلم با متوسط قیمت بلیت 600 تومان، حدود 800 میلیون تومان فروش کرد.
پست های مشابه :
مروری بر همکاری‌های مشترک پارسا پیروزفر و امین حیایی | شگفت‌انگیزان
کارگردانانی که به شکلی ناباورانه و شوک برانگیز درگذشتند از علی سجادی حسینی تا داریوش مهرجویی | گزارش یک قتل
تلویزیون سرانجام دست به کار شد | هفته فیلم داریوش مهرجویی در شبکه نمایش
گزارش تصویری فیلم‌نیوز از پدیده این روزهای گیشه سینمای ایران | سونامی «مست عشق» ادامه دارد
