سالهاست پرچم پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران در اختیار آثار کمدی است. با نگاهی به فهرست پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران میتوان دریافت، از میان پنجاه فیلم ابتدای جدول، حدود 20 فیلم غیرکمدی دیده میشود که جز «محمد رسولالله (ص)» و «متری شیشونیم»، سایرین همگی متعلق به سینمای دهههای شصت و هفتاد هستند. یعنی جز این دو فیلم، هیچیک از فیلمهای غیرکمدی که در دهههای هشتاد و نود و بعد از آن ساخته شدهاند نتوانستهاند جزو پنجاه فیلم جدول پرمخاطبترینهای سینمای ایران باشند.
به گزارش فیلمنیوز، از ابتدای سال 1403 تا الان که هفت ماه از شروع سال میگذرد، پرمخاطبترین و پرفروشترین فیلمها، کمدیها هستند. از ده فیلم پرمخاطب سینما از ابتدای امسال، فقط دو فیلم غیرکمدی «مست عشق» و «بیبدن» دیده میشود. سری به جدول پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران در سال اول اکران زدهایم و بررسی کردهایم که نسبت میان فیلمهای کمدی و جدی در رتبههای بالای این جدول به چه شکل است.
ده فیلم اول | درحال حاضر فیلمهای «فسیل»، «هتل»، «اخراجیها2»، «افعی»، «آدمبرفی»، «عروس»، «تگزاس3»، «خواستگاری»، «کلاهقرمزی و پسرخاله» و «هزارپا» جزو ده فیلم اول جدول پرمخاطبترینهای سینمای ایران در سال اول اکران هستند. از میان این ده فیلم، فقط دو فیلم «افعی» به کارگردانی محمدرضا اعلامی و «عروس» به کارگردانی بهروز افخمی، جزو آثار غیرکمدی هستند. «افعی» به عنوان چهارمین فیلم پرمخاطب سینمای ایران، سال 1371 ساخته شده و سال 1372 روی پرده رفته. این فیلم با 4 میلیون و 500 هزار مخاطب، اثری اکشن است با بازی جمشید هاشمپور؛ بازیگری که در دهه شصت جایگاه ویژهای نزد مخاطبان داشت. «عروس» هم که با 4 میلیون و 400 هزار مخاطب در خانه ششم جدول پرمخاطبترینها قرار گرفته، محصول سال 1369 است که سال 1370 روی پرده رفته و اثری خطشکن در زمانه خودش به حساب میآید؛ فیلمی عاشقانه و پرحادثه با بازی ابوالفضل پورعرب و نیکی کریمی که درحالوهوای محدود دهه شصت، توجه خیلیها را به خودش جلب کرد.
ده فیلم دوم | رتبه دهم تا بیستم جدول پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران، در اختیار «مرد عوضی»، «دزد عروسکها»، «کانیمانگا»، «بگذار زندگی کنم»، «مطرب»، «عقابها»، «خواهران غریب»، «پرواز از اردوگاه»، «قرمز» و «اجارهنشینها» است. از این تعداد، پنج فیلم «کانیمانگا»، «بگذار زندگی کنم»، «عقابها»، «پرواز از اردوگاه» و «قرمز» غیرکمدی هستند. نکته قابل توجه اینکه هر پنج فیلم در فاصله بین دهه شصت و هفتاد ساخته شدهاند. «کانیمانگا» به کارگردانی سیفالله داد محصول سال 1366 است، «بگذار زندگی کنم» را شاپور قریب سال 1365 ساخته، «عقابها» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان سال 1363 تولید شده، «پرواز از اردوگاه» به کارگردانی حسن کاربخش محصول سال 1372 است و «قرمز» را هم فریدون جیرانی سال 1377 کارگردانی کرده است. درواقع میتوان گفت از میان بیست فیلم ابتدای جدول پرمخاطبترینهای سینمای ایران، حتی یک فیلم غیرکمدی محصول دهه هشتاد به بعد دیده نمیشود.
ده فیلم سوم | برای اینکه بتوانیم نتیجه جدیتری بگیریم به همین ترتیب سراغ رتبههای بیستم تا سیم جدول پرمخاطبترینهای سینمای ایران رفتهایم. در این فهرست، در کنار آثار کمدی، فیلمهای «گذرگاه» به کارگردانی شهریار بحرانی، «افق» به کارگردانی رسول ملاقلیپور، «شوکران» به کارگردانی بهروز افخمی، «قافله» به کارگردانی مجید جوانمرد، و «نیش» به کارگردانی همایون اسعدیان هم دیده میشوند؛ فیلمهایی که همگی متعلق به سینمای دهه شصت و هفتاد هستند. «گذرگاه» سال 1365 ساخته شده، «افق» محصول 1368 است، بهروز افخمی «شوکران» را سال 1377 ساخته و سال 1379 روی پرده رفته است، «قافله» و «نیش» هم محصول 1372 و 1373 هستند. به این معنا که در دسته سوم هم خبری از فیلمهای غیرکمدی محصول دهه هفتاد به بعد نیست.
ده فیلم چهارم | بالاخره این طلسم در رتبههای 33 جدول پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران، با فیلم «محمد رسولالله (ص)» به کارگردانی مجید مجیدی میشکند. فیلمی خاص و بیگپروداکشن که در آن از عوامل خارجی و در سطح سینمای روز جهان استفاده شده بود و با فیلمهای عادی سینمای ایران فرق داشت. این فیلم که محصول سال 1394 سینمای ایران بود و در زمان اکران توانسته بود پای 2 میلیون و 400 هزار مخاطب را به سینماها باز کند. غیر از «محمد رسولالله (ص)» فیلم غیرکمدی دیگری که محصول بعد از دهه هفتاد باشد در ده فیلم چهارم جدول پرمخاطبها نیست. چون سایر فیلمهای غیرکمدی این بخش مثل «دستهای آلوده» به کارگردانی سیروس الوند و «تاراج» و «میخواهم زنده بمانم» به کارگردانی ایرج قادری هم همگی جزو سینمای دهه شصت و هفتاد هستند.
ده فیلم پنجم | در میان رتبههای چهلم تا پنجاهم جدول پرمخاطبترین فیلمهای سینمای ایران هم فقط فیلم «متری شیشونیم» به کارگردانی سعید روستایی را به عنوان فیلم جدی ساخت بعد از دهه هفتاد میببینیم. این فیلم سال 1397 اکران شد و 2 میلیون 300 هزار مخاطب داشت. درواقع میتوانیم بگوییم از پنجاه فیلم ابتدای جدول پرمخاطبترینهای سینمای ایران، فقط «متری شیشونیم» است که از میان آثار سینمای اجتماعی بعد از دهه هفتاد به این جدول راه پیدا کرده است؛ فیلمی که بدون استفاده از امکانات خاص و جلوههای ویژه فراوان ساخته شده و مخاطبان ارگانها و سازمانهای مختلف نبودهاند و صرفا به خاطر علاقه شخصی برای تماشایش به سینماها رفتهاند. علاوه بر «متری شیشونیم»، فیلمهای «طوطیا» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد، «گمشده» به کارگردانی مهدی صباغزاده، «آخرین مهلت» به کارگردانی پرویز تاییدی، «بایکوت» به کارگردانی محسن مخملباف، «پرنده کوچک خوشبختی» به کارگردانی پوران درخشنده، «گلهای داوودی» به کارگردانی رسول صدرعاملی و «یاسهای وحشی» به کارگردانی محسن محسنینسب هم در میان این ده فیلم به چشم میخورند که همه آنها هم محصول دهه شصت و هفتاد هستند.
علت کاهش مخاطبان فیلمهای غیرکمدی بعد از دهه هشتاد را هم میتوان به افزایش تعداد آثار کمدی ربط داد و هم کاهش کیفیت فیلمهای اجتماعی. اما با نگاهی به فیلمهای پرمخاطب غیرکمدی دهه شصت و هفتاد که در این گزارش به آنها اشاره شده، به این نکته میرسیم که همه آنها لزوما آثار با کیفیت و تراز اولی نبودهاند. ضمن اینکه در میان فیلمهای ساخته شده بعد از دهه هشتاد هم آثار درخشان زیادی دیده میشود. بنابراین کیفیت نمیتواند اثر چندانی داشته باشد. شاید افزایش قیمت بلیت سینماها باعث شده مخاطبان ترجیح دهند پولشان را برای دو ساعت خندیدن خرج کنند و دستکم روحیهشان عوض شود. البته برای رسیدن به نتیجه دقیق باید عوامل متعددی مورد بررسی قرار بگیرند و نیاز به انجام کار تحقیقاتی جدی است.