سریالهای شبکه نمایش خانگی که از سال 1388 به شکل رسمی وارد بازار شدند تا به امروز تجربههای متفاوتی از مواجهه با حاشیهسازیهای غیرهنری و فرامتنی را از سرگذراندهاند. این حاشیهها چه بوده و چه فرجامی را برای سریالها رقم زده است.
به گزارش فیلمنیوز، از سال 1388 که اولین سریال خانگی با نام«قلب یخی» تولید و عرضه شد تا کنون این آثار با حاشیههای زیادی دست و پنجه نرم کردهاند. برخی از این حاشیهها مرتبط با تولید ، توزیع و مسائل مربوط به متن سریال بوده، اما برخی دیگر به مسائل فرامتنی ارتباط داشتهاند. مسائلی که حتی در برخی موارد منجر به توقیف مقطعی سریال هم شده است. «سقوط» به کارگردانی سجاد پهلوان زاده تازهترین اثری است که درگیر حاشیههای فرامتنی شده و سرنوشت آن با این حاشیهها گره خورده است. به همین بهانه روزنامه «هفت صبح» در گزارشی مبسوط به مرور حاشیههای فرامتنی سریالهای شبکه خانگی از «قلب یخی» تا «شبکه مخفی زنان» و «سقوط» پرداخته است.
سقوط| سجاد پهلوانزاده | 1401
درباره سریال : اولین قسمت سریال «سقوط» پنجشنبه شب همین هفته و در سکوت کامل خبری، بهصورت ناگهانی بر روی پلتفرم فیلیمو قرار گرفت. این یعنی سریال هنوز در نقطه صفر قرار دارد و قضاوت درباره اینکه چه مسیری را طی خواهد کرد کمی زود است اما تا همینجا میتوان اذعان کرد که سجاد پهلوانزاده در مقام کارگردان، بهخوبی توانسته است از پس فضاسازی و بازی گرفتن از بازیگران اصلی خود بربیاید و در همین گام اول مخاطب را بهخوبی برای همراهی و انتظار برای قسمتهای بعدی مجاب کرده است؛ «سقوط» آغاز امیدوارکنندهای دارد.
حاشیه چه بود : زمانی که کمتر کسی انتظار اکت سیاسیای با این سروشکل از بازیگر اصلی بخش عمدهای از تولیدات نهادی و امنیتی سالهای اخیر را داشت، نام سریال «سقوط» که تا آن زمان در سکوت خبری در حال تولید بود، بهواسطه همین اکت سیاسی و غیرمنتظره از سوی حمید فرخنژاد بر سر زبانها افتاد. خروج فرخنژاد از کشور و متنهای تند و عجیبی که او در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت، خیلی زود این سوال را مطرح کرد که سرانجام پروژههایی که او در آنها نقشی ایفا کرده است چه میشود؟
فرجام سریال : پس از اقدامات فرخنژاد، نامهای منتسب به عوامل سریال «سقوط» در فضای مجازی منتشر شد که از نامردی او نسبت به این پروژه و احتمال تأثیر منفی این اقدامش بر سرنوشت سریال گلایه کرده بودند. شائبه توقیف «سقوط» از همان مقطع در برخی محافل مطرح شده بود اما حالا میتوان انتشار قسمت اول این سریال را بهعنوان اتفاق مبارک قلمداد کرد. هرچند در قسمت یک ساعت و 20 دقیقهای منتشرشده از سریال «سقوط» هنوز حمید فرخنژاد نقشی نداشته و باید دید آیا میزان حضور او در مجموعه دستخوش تغییر میشود؟
جیران | حسن فتحی | 1400
درباره سریال : تعداد قسمتهای تولید و پخششده از سریال «جیران» حالا از عدد 40 عبور کرده و این یعنی تکلیف مخاطب برای دنبال کردن داستان سریال کاملا مشخص شده است و گروهی که بنایی بر همراهی نداشته و به تعبیری قلاب سریال گرفتارشان نکرده باشد، بعید است همچنان در حال دنبال کردن آن باشد. ماجرای عشق ناصرالدین شاه به خدیجه تجریشی یا همان جیران، آنقدر جذابیت داشته که حسن فتحی با هوشمندی بر روی آن سرمایهگذاری و حتی برخی خردهداستانهای تاریخی را هم ضمیمه آن کند.
حاشیه چه بود : هرچند سریال «جیران» هم جزو سریالهایی محسوب میشود که یکی از بازیگران فرعی آن کشف حجاب کرد و برخی انتظار داشتند که این واکنش، حاشیههایی را برای این مجموعه به همراه داشته باشد، اما آنچه در واقع باعث شد «جیران» را در این فهرست قرار دهیم، عجیبتر از این حرفها بود! سایت مشرق در تحلیلی عجیب و غریب با ارجاع به مصراع اولیه شعر تیتراژ پایانی «جیران» که میگوید «از کوچه بگذر و به خیابان بریز» این سریال را به تشویق مخاطبان به آشوبگری متهم کرد!
فرجام سریال : «جیران» حاشیه پررنگتری را به سلامت پشت سر گذاشت؛ زمانی که عوامل سریال «آهوی من مارال» مدعی شدند که اثر تازه حسن فتحی، کپیبرداری از فیلمنامه آنها بوده است، «جیران» در دو نوبت تا مرحله توقف در توزیع پیش رفت اما سرانجام با رأی نهادهای ناظر و قضایی، توانست ادعای کپیبرداری را مردود و به تولید و پخش ادامه دهد. حاشیه سیاسی بهوجود آمده برای این سریال از این منظر یک شوخی تلخ بود! آن هم از سوی رسانهای رسمی که مشخص نیست قاعده و منطقش برای تولید و بازنشر چنین تحلیلی چه بوده است!
خاتون | تینا پاکروان | 1400
درباره سریال : داستان سریال «خاتون» بهعنوان اولین تجربه سریالسازی تینا پاکروان از ابتدای شهریور سال ۱۳۲۰ و در دوران جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفقین آغاز میشود و در قالب آن سرنوشت زندگی مشترک خاتون و شیرزاد که با تحولات سیاسی و نظامی آن سالهای ایران گره خورده است، بهتصویر در میآید. بخش عمدهای از جذابیت روایت سریال «خاتوان» به تصویری بازمیگردد که این مجموعه از مبارزان ملی و باورمند به میهن در آن مقطع تاریخی ارائه کرده است و کاراکترهایی مانند رضا فخار به بهترین شکل آنها را نمایندگی میکند.
حاشیه چه بود : هر چند در مقطعی که پخش روتین سریال «خاتون» با توقف مواجه شد، به دلیل عدم اطلاعرسانی درست پلتفرم پخشکننده و عوامل، شائبه توقیف آن مطرح شد، اما واقعیت این است که این مجموعه این شانس را داشت که در مقطع تولید و پخش با حاشیه جدی مواجه نشد! نکته بامزه اینکه ماهها بعد از پخش این سریال و به تازگی، روایت آن از سوی روزنامه کیهان با اتهام تشویق به آشوبگری مواجه شده است! این روزنامه به تازگی در مطلبی تحلیلی تلاش کرده است رابطهای میان این سریال و التهابهای اخیر کشور ایجاد کند.
فرجام سریال : سریال «خاتون» بدون هیچ مشکل شاخصی توانست تمام مراحل تولید و توزیع را پشتسر بگذارد و اتفاقا فضای ملی و میهنی قسمت پایانی آن بهصورت ویژه هم با استقبال مخاطبان و حتی برخی مدیران در فضای مجازی مواجه شد. با این همه اما تحلیل و روایتی که به تازگی درباره ابعاد سیاسی داستان این سریال مطرح شده است میتواند دردسرهایی را هم به همراه داشته باشد. بنابر تحلیل کیهان اینکه در یک دیالوگ سریال خاتون گفته می شود «ارتش باید با مردم باشد» یعنی اینکه این سریال در آشوبهای اخیر نقش داشته است!
شبکه مخفی زنان | افشین هاشمی | 1401
درباره سریال : «شبکه مخفی زنان» ایدهای بلندپروازانه دارد؛ ایدهای برگرفته از شوخی و مزاح با فکتهای تاریخی و احتمالا قرار بر این بوده که بخشی از واقعیتهای تاریخی با قوه تخیل درهم آمیخته و در لفافهای از شوخی و جدی، حرفهایی مربوط به شرایط امروز جامعه در آن مطرح شود. اتفاقی که البته در اجرا اصلا نتیجه مطلوبی به همراه نداشته است! ایده اصلی سریال درباره وزارت فرهنگ و هنر در سال ۱۳۱۰ است که تصمیم به تشکیل کانون بانوان میگیرد تا با تشکلهای مشابه رقابت و سپس آنها را حذف کند!
حاشیه چه بود : اگر از مهاجرت پر سروصدای احسان کرمی و حمید فرخنژاد بهعنوان دو بازیگر این سریال به خارج از کشور و زمزمههای مربوط به حذف سکانسهای مربوط به این بازیگران از «شبکه مخفی زنان» بگذریم، این سریال حاشیههایی را تجربه کرده که در نوع خود منحصر به فرد به حساب میآید! حواشی سریال با نمایش پوستری با شعار «زن، قدرت، شکوه» در یکی از قسمتها، همزمان با ناآرامیهای اخیر کلید خورد و برخی آن را نشانهای از نفوذ قلمداد کردند! بعدها کار به جایی رسید که برخی عوامل اصلی سریال به دادسرا هم احضار شدند!
فرجام سریال : اینکه چقدر از خبرهای مرتبط با دردسرهای عوامل سریال «شبکه مخفی زنان» در ارتباط با التهابات اخیر، از جنس خبرسازی و با هدف پروموت نام این مجموعه نهچندان موفق در فضای رسانهای بوده است، اصلا دور از ذهن نیست اما واقعیت این است که نه مهاجرت دو بازیگر سریال و نه احضارهایی که در برخی خبرها به آن اشاره شده است، هنوز منجر به توقیف سریال نشده و با وجود چند اختلال و تغییر زمانی در توزیع برخی قسمتها، تولید و پخش آن همچنان ادامه دارد.
یاغی| محمد کارت | 1400
درباره سریال : ماجرای برخاستن یک قهرمان از خاکستر، همواره یکی از ایدههای جذاب برای داستانگویی بوده است و ایده محوری سریال «یاغی» که میتوان آن را برگرفته از کتاب «سالتو» دانست، سرنوشت «جاوید» کاراکتر اصلی قصه است که از مبارزههای تن به تن در زمینهای حاشیه شهر، به قله حضور در رقابتهای بینالمللی و پوشیدن لباس تیم ملی کشتی میرسد. جاوید البته برای پیمودن این مسیر تبدیل به طعمهای برای سوءاستفاده شخصیت دیگری به نام بهمن میشود و روایت موازی اوجگیری جاوید و سقوط بهمن، موتور محرکه اصلی داستان سریال «یاغی» میشود.
حاشیه چه بود : آنچه باعث شد سریال «یاغی» با حاشیه مواجه شود، مربوط به یکی از قسمتهای پایانی این سریال بود که در قالب آن شاهد رقابتهای جهانی کشتی با حضور جاوید بودیم. از نکات فرعی درباره سکانسهای مربوط به این مبارزات که البته از دید فعالان فضای مجازی پنهان نماند، این بود که در مسابقات جهانی این سریال، نمایندگان تیم ملی ایران را مغلوب نماینده اوکراین و آمریکا نشان میدهد و بر حریفان روس و چینی پیروز میشوند. یکی از خبرگزاریهای اصولگرا بعد از این قسمت تیتر زد؛ «غربزدگی در یاغی!»
فرجام سریال : به گواه خبرنگاران حرفهای حوزه کشتی، محمد کارت در فضاسازی و کارگردانی سکانسهای مرتبط با مسابقات جهانی کشتی در سریال «یاغی» عملکرد بسیار موفقی داشته اما این ایده که نماینده ایران در برابر نماینده اکراین بازنده میدان باشد، آن هم در حالی که در عالم واقع هیچگاه این اتفاق رخ نداده است، تبدیل به نشانهای برای شیطنت این کارگردان در روایتگری شد. البته هرچند این شیطنت نادیده نماند و اعتراضهایی هم به آن شد اما فرآیند تولید و توزیع سریال را نتوانست با حاشیه جدی مواجه کند و سریال تا پایان پخش شد.
خسوف| مازیار میری | 1399
درباره سریال : سریال «خسوف» هر چند با سکانسی به ظاهر ملتهب درباره اعتراضات دانشجویی، روایت خود را آغاز کرد و در ادامه هم تلاش کردن به مسائلی همچون دانشجویان اخراجی و ستارهدار ارجاعاتی داشته باشد اما در کلیت در سطح یک داستان عاشقانه باقی ماند و نتوانست آن اندازه که انتظار میرفت به مسائل سیاسی و اجتماعی روز، ورود مستقیم داشته باشد. اصل داستان «خسوف» درباره عشق نافرجام میان امیر و آتیه بود که با دلبستن دایی امیر به آتیه و نقشهکشی برای مهاجرت اجباری آنها، سرانجامی دراماتیک برای همه آنها پیدا میکند.
حاشیه چه بود : از امتیازات «خسوف» برخی شخصیتهای فرعی قدرتمند بود که قطعا یکی از آنها پدر آتیه با بازی مسعود کرامتی بود. در سکانسی او مشغول درددل با پسرش میشود و بخشی از گذشته خود را مرور میکند، گذشتهای مملو از تلاش و جنگیدن برای رسیدن به یک آرمان که هیچگاه محقق نشد. فارغ از کارکرد دراماتیک این سکانس، اشاره این کاراکتر به همراه داشتن قرص سیانور در تمام مراحل مبارزه با شاه، سبب شد که برخی از این دیالوگ اینگونه برداشت کنند که سریال در حال تطهیر یکی از چهرههای سمپات جریان منافقین است!
فرجام سریال : همایون اسعدیان بهعنوان تهیهکننده سریال در واکنش به این حاشیه توضیح داد: «متاسفانه این طور برداشت شده که گویا یکی از شخصیتهای اصلی قصه در جوانی وابسته به فرقه منافقین بوده؛ ولی به هیچ عنوان در ذهنیت نویسنده و کارگردان چنین چیزی وجود نداشته است. اشارهای که توسط این شخصیت به سیانور میشود مربوط به تمام گروههایی است که در زمان پهلوی فعالیت مخفی و چریکی داشتند و منحصر به فرقه منافقین نیست.» با وجود این توضیح، واقعیت این است که «خسوف» در فرآیند تولید و توزیع با هیچ دستاندازی مواجه نشد.
میخواهم زنده بمانم | شهرام شاهحسینی | 1399
درباره سریال : روایت سریال «میخواهم زنده بمانم» بهظاهر یک داستان عاشقانه است اما مهمترین برگ برنده آن، ارجاعاتی است که به یک مقطع حساس و کمتر روایتشده از تاریخ معاصر دارد. در سال 68 و درست در مقطعی که هنوز کمیته، شهربانی و ژاندارمری در قالب نیروی انتظامی ادغام نشدهاند، شاهد روایت ماجرایی هستیم که با گرفتار شدن پدر هما حقی، کلید میخورد و حالا او باید با همراهی نامزدش یعنی نادر، شرایط آزادی پدر را فراهم بیاورد. در همین مسیر است که آنها با امیر شایگان بهعنوان یک چهره پرنفوذ آشنا میشوند.
حاشیه چه بود : داستان «میخواهم زنده بمانم» ریزهکاریهای بسیاری داشت و باید اذعان کرد که شهرام شاهحسینی هم در روایت خط اصلی داستان و هم در پرداختن به جزییات و خرده پیرنگها، عملکرد موفقی داشته است اما آنچه در میانه پخش سریال حاشیهساز شد، انتقاد برخی رسانهها به تصویر ارائه شده از «کمیته انقلاب» در این مجموعه بود. برخی رسانهها حتی تندترین انتقادها را در این زمینه رقم زدند و کارکرد اصلی سریال را «تخریب چهره کمیته» دانستند و همین فضاسازی هم کار را به مرحلهای رساند که معاون اجتماعی ناجا، خواستار توقیف سریال در میانه پخش شد!
فرجام سریال : حاشیه بهوجود آمده، توزیع سریال را از قسمت یازدهم به بعد با دستانداز مواجه کرد و حتی برای مقطعی پخش آن متوقف هم شد. معاون اجتماعی ناجا در نامه خود خطاب به رئیس «ساترا» صراحتا گفته بود که تهیهکننده «میخواهم زنده بمانم» موظف شده کلیه قسمتهای پخش شده از سریال را از فضای مجازی جمعآوری کرده و قسمتهای باقیمانده را هم اصلاح کند! اتفاقی که البته طبیعی بود بخشی از آن امکان تحقق ندارد و تنها بهنظر میرسد براساس توافقهای بعدی بود که اصلاحات در ادامه اعمال و سریال تا پایان تولید و توزیع شد.
آقازاده| بهرنگ توفیقی | 1399
درباره سریال : «آقازاده» قرار بود روایتی از جریان بیمار آقازادگی در سیاست و اقتصاد و فرهنگ باشد. ایده اصلی حامد عنقا در مقام طراح داستان و تهیهکننده هم این بود که برای ورود به جریان نقد آقازادگی، یک «آقازاده خوب» به نام حامد با بازی سینا مهراد را در برابر یک «آقازاده بد» به نام نیما بحری با بازی امیر آقایی قرار دهد تا اینگونه بتواند از خطوط قرمز و احتمالا سایه سنگین ممیزی عبور کند. هرچند او توازن همین دو گانه را هم در پایانبندی سریال، به سمت خوب بود هر دو آقازاده برهم زد!
حاشیه چه بود : باید اعتراف کنیم که حامد عنقا در حاشیهسازی برای کارهای خودش تبدیل به یک تهیهکننده و فیلمنامهنویس کاربلد شده است تا جایی که به نظر میرسد برخی نشانهگذاریها در آثارش چندان هم اتفاقی نیست! اما آنچه درباره سریال «آقازاده» و حواشیاش میتواند مرتبط با پرونده حاضر باشد، ماجرا طرح موضوع شباهت یکی از کاراکترهای اصلی سریال با اکبر طبری بهعنوان شاخصترین چهره قضایی گرفتار آمده در چرخه بررسی فسادهای اداری در قوه قضایی بود. کاراکتری که جمشید هاشمپور نقش او را ایفا میکرد و با تمام نفوذی که داشت، سرانجام به دام افتاد!
فرجام سریال : واقعیت این است که حاشیههای بهوجود آمده برای سریال «آقازاده» هیچکدام در قدوقوارهای نبود که بتواند فرآیند طبیعی تولید و عرضه سریال را دچار خدشه کند. هرچند حامد عنقا بعدها در گفتگوهایی با رسانهها تلاش کرد بخشی از دستاندازها و دشواریها در مسیر تولید این مجموعه بهواسطه سوءتفاهمهای بهوجود آمده برای برخی نهادهای قدرت را روایت کند اما سریالی که نام سازمان «اوج» را بهعنوان سرمایهگذار بر پای خود دارد، طبیعی است که به این راحتیها دستخوش محدودیتها نمیشود. «آقازاده» بدون هیچ مشکلی تا پایان تولید و توزیع شد.
شهرزاد| حسن فتحی | 1397-1394
درباره سریال : حسن فتحی با همراهی نغمه ثمینی، توانست در راستای دغدغه همیشگی خودش برای بیرون کشیدن روایتهای عاشقانه از خاکستر بهجا مانده از تحولات تاریخی، سراغ کودتای 28 مرداد و جریانات پس از ملی شدن نفت در تاریخ معاصر ایران رفت و ماجرای عشق میان فرهاد و شهرزاد را در رقابت با عشق تحمیلی قباد، به تصویر درآورد. «شهرزاد» در فصل اول در قله بود و مخاطبان بسیاری هم با آن همراه شدند اما فصلهای دوم و سوم این مجموعه نتوانست از پس انتظارات سنگینی که برای مخاطبان بهوجود آمده بود، بربیاید.
حاشیه چه بود : حالا دیگر نام محمد امامی برای بسیاری از طرفداران مجموعه «شهرزاد» نامی شناختهشدهتر از یک سرمایهگذار صرف است! امامی که با همراهی محمدهادی رضوی، دو چهره جوانی بودند که ابتدا بهعنوان سرمایهگذار و سپس بهعنوان تهیهکننده سریال «شهرزاد» نامشان رسانهای شد. سهم این دو چهره در پرونده پرسروصدای اختلاس از صندوق ذخیره فرهنگیان، چنان بازتابی در محافل هنری پیدا کرد که برخی فعالان فضای مجازی خواستار «تحریم سریال» شدند! ادعای این تحریمکنندگان هم ساخت این سریال با پول سرقتشده از فرهنگیان بود و بر همین مبنا انتظار پاسخگویی از سوی عوامل مجموعه را داشتند.
فرجام سریال : محمدهادی رضوی و محمد امامی هر دو بعدها در دادگاه به اتهام مشارکت در یک فساد اقتصادی بزرگ، محکوم و راهی زندان شدند. نام سریال «شهرزاد» هم بارها در دادگاه مربوط به این دو مطرح شد اما این تنها اثر هنری بود که مشخصا محمد امامی در فرآیند تولید آن سهم داشته و به همین دلیل پای برخی دیگر از هنرمندان هم به پرونده این متهم اقتصادی باز شد. با این همه سریال «شهرزاد» در سه فصل به تولید رسید و توانست داستان خود را به سرانجام برساند.
قلب یخی| محمد حسین لطیفی | 1388
درباره سریال : هر چند «قلب یخی» بر روی کاغذ در سه فصل به تولید و پخش رسید اما واقعیت آن است که باید حساب دو فصل ابتدایی را بهطور کامل از فصل سوم جدا بدانیم. دو فصلی که محمدحسین لطیفی آن را کارگردانی کرد و حامد عنقا طراح داستان و نویسنده فیلمنامهاش بود. ماجرای اصلی سریال هم هر چند در ظاهر درباره رابطه مرموز یک استاد دانشگاه و چند دانشجو بود که برای هر یک اتفاقی غیرمنتظره رقم خورده است اما راویان آن تلاش داشتند به موضوعاتی کلانتر در آن بپردازند.
حاشیه چه بود : «قلب یخی» در زمان پخش پرطرفدار بود و بهظاهر حاشیه عجیب و غریبی نداشت اما سالها بعد بود که حامد عنقا در گفتگویی مدعی شد؛ «در آن زمان فشارهای عجیب و غریبی از سوی آقای ضرغامی، رئیس وقت سازمان صداوسیما بود و ایشان میخواستند جلوی سریال را بگیرند، چون فکر میکردند با ساخت چنین سریالی قصد داریم از سازمان بیرون برویم.» عنقا حتی از جریان عجیب سرقت لپتاپی که جزییات داستان سریال در آن درج شده بود، پرده برداشت تا مشخص شود فشارها برای توقف تولید آن چندان هم سوءتفاهم نبوده است!
فرجام سریال : براساس روایت حامد عنقا «تا مدتها ما دیگر در تلویزیون امکان کار نداشتیم تا زمانی که مهدی فرجی مدیر شبکه یک شد و سریال «انقلاب زیبا» را کار کردیم. اگر در این حد فاصل زمانی کنکاش کرده باشید، بین «قلبیخی» تا اولین سریالی که با تلویزیون کار کردم، حدوداً یکسال فاصله افتاد.» عنقا و دیگر عوامل سریال «قلب یخی» هرچند نتوانستند این سریال را برای فصل سوم ادامه دهند و داستان را براساس خواست خود به پایان برسانند اما بعدها هم در تلویزیون و هم در شبکه خانگی از چهرههای همواره پرکار بودند.